martedì 26 novembre 2013

Ripasso suiDel Carretto. Appunti


...per mestiere spiego bene agli altri quello che per me non comprendo.

Visualizzazione dei post in ordine di pertinenza per la query magnifici. Ordina per data Mostra tutti i post

Visualizzazione dei post in ordine di pertinenza per la query magnifici. Ordina per data Mostra tutti i post

domenica 3 marzo 2013


https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMbxzvNjAZ2OVu_4deWRTfu5Mwkbv0_jeKxl_MkQDm0uzTI0Es_4SCESV0FNlWaeDmlZAq3UI2kqDMK8NK0R-v19-_2JFE6tEPN9fy6SgqyYTXL1PP_FpjaFFfZd2ZnrNvHhUOYSdp7Tz0/s320/castelluccio+dietro+e+laterale.jpg

Ci sforziamo a dare qui una trascrizione in latino del documento soltanto chiesto in fotocopia dal Nalbone a Palermo.I geroglifici dell'origiale non sono cose da decriptare de plano. Comunque il latino andrebbe corretto, ma non ne abbiamo voglia. Lo facciano i nostri critici. A costoro lanciamo una SFIDA: ci dicano come fanno a superare questo più antico atto sui carretteschi di Racalmuto. In base a quali altri documenti sono riusciti a superarci nelle nostre costruzioni sui del Carretto di Racalmuto. Noi siamo certi che già qui vi ono stae forzature araldiche. Anche allora (e qui siamo nel 1399) con una buona mancia tutto si poteva falsificare. E bravissimi erano allora i falsari. Occorrono per smentirci diplomi coevi ed autentici di Finale Ligure. Se li trovano noi ci inchiniamo. Sciandrelli non mi pare ci sia riuscito. Non sono sufficienti i forti sborsi dalle casse non pingui di Racalmuto al tempo del gemellaggio per certificare alcunché di segno contrario a quanto da noi rinvenuto con tanta certosina pazienza.

 

 

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi-jXAdhyphenhyphen8z_G7KKkgRYHn27PmKvzd08fK-hw9a81Ty2nYXsY23y73bs2BSA-SezNwQQRLp8LrWWqpsKs68LaYzD_i8nAYrsMOTMtQ1V5lIPQt2NoR51m8FlyhJzUbyhATKWZm4LOYNgLgF/s320/Istantanea+1+%252806-01-2013+21-54%2529.png

 

 

 

 

[omissis]

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpaa3o6bQuylteWvcRq6QPVetG-cSQjac2IcHKEAChe9fqsevl7jo1Ra353S0D31_4riyPEHPvR9m40oQwkbA75k8qJui7gUn98ez5YtjiOdydn6hHLmdHeAWcxvsDrxiSAR120GWDn9lF/s320/de+carretto.jpgnostris dominis Rege Martino et Regina Maria Dei gratia illustribus regibus Sicilie ac Athenarum et Neopatrie duce et ducissa regni vero regiminis dicti domini regis octavo et xxiii Illustrissime Regine predicte Nos Iudex Jacobus de Randatio Iudex civitatis Agrigenti Antonius de Rosata publicus utaque notarius auctoritate apostolica ac Iudex ordinarius et testes subscripti ad hoc vocati specialiter et rogati, presenti scripto publico Ci sforziamo a darne qui notum facimus et testamur quod in nostra praesentia constitutus Magnificus et egregius vir dominus Gerardus de Carretto tam pro se quam nomine et pro parte Magnifice et egregie domine Blancae eius consortis nec non Salvagiae, Antonij,  Nicolosij, Aloysiae, Catherine et Stephani filiorum suorum et praedicte domine Blance jugalium pro quibus promisit de ratho et rathi habitione sub hypoteca et obligatione omnium bonorum suorum praesentium et futurorum mobilium et stabilium  consentiens primo in nos tamquam in suos Iudicem et notarium cum sciret [6] ex certa scientia suos Iudicem et notarium in  hac parte non esse sponte et non vi  immo de sua bona, grata et spontanea voluntate iure proprio et in perpetuum,

 

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpaa3o6bQuylteWvcRq6QPVetG-cSQjac2IcHKEAChe9fqsevl7jo1Ra353S0D31_4riyPEHPvR9m40oQwkbA75k8qJui7gUn98ez5YtjiOdydn6hHLmdHeAWcxvsDrxiSAR120GWDn9lF/s320/de+carretto.jpg

per se heredes et successores suos, vendidit et venditionis nomine habere concessit ac per tactum  penne mei predicti notarii tradidit  atque assignavit Magnifico et Egregio d.no Mattheo Militi Marchioni Saone eius fratri presenti et ementi recipienti ac stièulanti pro se heredibus et successoribus suis in perpetuum omnia jura omnesque actiones reales et personales, utiles, directas, mixtas, perentorias, tacitas, civiles et expressas  que et quas praedictus dominus Gerardus tamquam primogenitus habet et habere potest et debet iure successionis et hereditatis quondam magnifice domine Constantie de Claramonte eius avie quam etiam  hereditate magnifi  quondam domini Antonij de Carretto et quondam domine Salvagie parentum suorum nec non quondam Magnifici  domini Jacobinj de Carretto eius fratris, quam jure successionis et hereditatis quondam magnifici Matthei de Auria et etiam quocumque alio jure  competente dicto domino Gerardo aliqua ratione, occasione vel causa et specialiter in baronia Rachalmuti ut primogenito magnificorum quondam parentum suorum et Iacobinj eius fratris et eius territorio castro et casali nec non in bonis burgensaticis videlicet territorio Garamuli, Conibieti, Siguliana[1][1], tantum cum onere juris canonicorum  civitatis Agrigenti Lisubi et Ameriusa et etiam in quoddam hospicio magno existente in civitate Agrigenti iuxta hospicium magnifici Aloysij de Monteaperto ex parte meridiey, ecclesiam S.cti  Mathei ex parte orientis, casalina heredum quondam domini Frederici de Aloysio ex partem orientis, viam publicam ex parte occidentis et alios confines ac etiam in quodam viridario quod dicitur lu Jardinu di li Arangi posito in contrata Santi Antonij Veteris cum terris vacuis, vineis et toto districtu ipsius juxta flumen dicte civitatis ex parte orientis, viam publicam ex parte occidentis et alios confines cum onere iuris quod habet ecclesia Santi Dominici de Agrigento, nec non in omnibus et singulis bonis stabilibus et censualibus, sistentibus in civitate Agrigenti et eius territorio et etiam in omnibus et singulis bonis feudalibus burgensaticis et censualibus sistentibus in urbe Panormi et eius teritorio generaliter in omnibus  et singulis bonis stabilibus castris villis baronijs feudalibus et burgensaticis ubique sistentibus in toto regno Sicilie tantum ac etiam bona omnia ipsa supradicta pertinentia et spettantia dicto domino Gerardo quocumque iure tam pro se quam nomine et pro parte consortis et filiorum vendidit predicto domino Mattheo, ut supra dictum est, cum omnibus et singulis iuribus que ditta  corpora et iura habent inter se, juxta se et infra se, quomodocumque iure, que omnia bona et iura pertinentia et spettantia ditto domino Gerardo primogenito, ut supra dictum est, predictus dominus Gerardus per se, heredes et successores suos eidem domino Mattheo ementi presentem vel quasi tradidit corporalem quam intrandi, retinendi, recipiendi et habendi eidem domino Mattheo et heredibus licentiam contulit atque dedit ad hhabendum, tenendum possidendum, vendendum, dandum, alienandum, permutandum, pro anima iudicandum, ad faciendum de dictis bonis et juribus quicquidem eidem domino Mattheo et heredibus deinceps et perpetum placuerit faciendum; cedens idem dominus Gerardus eidem domino Mattheo omnia iura et actiones que habet et habiturus esset in baronijs et bonis antedictis et hoc pro precio et pretij nomine florenorum trium millium ducentorum quinquaginta, qui sunt in summa unciarum sexcentarum [7] quinquaginta et in particulari satisfatione dictarum unciarum sexcentarum quinquaginta predictus magnificuss Mattheus de Carretto et magnifica domina Aleonora eius consors cum consensu et voluntate dicti magnifici Matthei et eius consortis dederunt, tradiderunt et quasi assegnaverunt eidem domino Gerardo percepienti et recipienti pro se et heredibus suis per tattum penne mei predicti notari loca vigintioctto et dimidium que dicitur lochi de comuni in contrata que dicitur di Santu Paulu civitatis Janue compagniae Susgile pro florenis auri duobus millibus qui faciunt summam unciarum quatringentarum, que loca predictus magnificus dominus Gerardus, ut predicitur, per tattum penne mei predicti notari habuit et recepit ac confessus fuit habuisse et recepisse pro bonis placitis et attalentatis pro pretio antedicto, nec non in alia manu habuit, recepit et confessus fuit abuisse in pecunia numismata ab eodem domino Mattheo uncias auri ducentas quinquaginta, renuncians super hoc dictus venditor exceptioni non habite et non recepte ditte pecunie sub spe futurae numerationis ac receptionis, promittens dictus magnificus dominus Geardus Baroniam predictam Rachalmuti et alia loca superius nominata, iura et actiones vendita ut supra, defendere et guarentire et de evectione teneri et specialiter baroniam iura actiones quas habet in ea defendere, a serenissimis Prencipibs dominis nostris Rege et Regina Sicilie sumptibus et expensibus casu quo lites alique orirentur, et etiam a quacunque alia persona ecclesiastica seu siculari in iudicio et extra sub hypotheca et obligatione omnium bonorum suorum mobilium et stabilium ubicumque existentium et specialiter loca predicta que idem dominus Gerardus habuit in particulare satisfatione ditte venditionis sistentia in civitate Janue, ut supra dictum est,

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMbxzvNjAZ2OVu_4deWRTfu5Mwkbv0_jeKxl_MkQDm0uzTI0Es_4SCESV0FNlWaeDmlZAq3UI2kqDMK8NK0R-v19-_2JFE6tEPN9fy6SgqyYTXL1PP_FpjaFFfZd2ZnrNvHhUOYSdp7Tz0/s320/castelluccio+dietro+e+laterale.jpg excepto quod si forte dictus dominus Mattheus haberet aliquod ius in dicta baronia et bonis iure forte donationis paterne vel cuiuscumque alius contrattus aliqua ratione occasione vel causa ipso casu predictus magnificus Gerardus de evectione minime teneatur eidem domino Mattheo, nec heredibus de omnibus vero eius evectionibus teneatur, ut dictum est superius, pacto etiam quod si forte ratione venditionis presentis aliquod ius pertineret et spectaret serenessimo principi domino nostro regi vel cuicumque causam habenti ab eo  quod dictus dominus Gerardus ut venditore pro illo iure de suo proprio teneatur, et e contra si forte aliquod ius contingeret eum dictum dominum Mattheum emptorem pro illo iure suo proprio teneatur et si forte de baronia predicta aliqua lis oriretur in presentia domini nostri regis vel magne curie dictus dominus Gerardus suis sumptibus et expensis teneatur lites et causas gerere, nec non idem dominus Gerardus promittit sub vinculo iuramenti omnia privilegia et instrumenta ac scripturas serventes pro bonis predictis venditis ut supra et specialiter pro baronia Rachalmuti que remanserunt penes eumdem dominum Gerardum post mortem magnifici quondam Antonij de Carretto eius patris qui mortuus fuit in posse et manibus dicti domini Gerardi,

mictere de Janua ad Siciliam ad eumdem dominum Mattheum et heredes suos sub hypotheca et obligatione omnium bonorum suorum,  uxoris et filiorum, mobilium et stabilium, habitorum et habendorum ubique sistentium et specialiter locorum predictorum datorum et assignatorum eidem domino Gerardo in particularem satisfationem ditte venditionis, nec non prout idem dominus Gerardus sponte se obligavit confirmari, facere, ratificare et acceptare venditionem predicte baronie Rachalmuti per serenissimos prencipes dominos nostros in personam dicti magnifici domini Matthei filiorum et successorum [8] suorum, et e contra predictus magnificus Mattheus et Aleonora consors promiserunt quilibet eorum in solidum renunciando autentice de duobus reis (?) et Apostolicae[2][2] divi Adriani loca predicta que dicuntur lochi de Comuni in contrata que dicitur de Santu Paulu assignata ut supra dictum est supra dicto domino Gerardo defendere et guarantire et disbregare  a filiis et heredibus dittorum magnificorum domine Aleonore et Matthei iugalium et aliorum habentium causam ab eis tantum  et non plus, a ceteris vero contra dicentibus minime tenentur et teneantur de evectione in iudicio  et extra sub hypotheca et obligatione omnium bonorum eorum mobilium et stabilium presentium et futurorum et specialiter casalis Rachalmuti.

 

 Promittentes una pars alteri legitime stipulanti omnia et singula supradicta rata et firma habere tenere nec contrafacere vel venire sub hypotheca et obligatione  omnium bonorum eorum mobilium et stabilium sub pena unciarum quinquengintarum  quarum mediatas applicaretur regio fisco et alia medietas parti servanti (?) premissa per partem contravenientem in premissis michi predicto natario pro parte fisci stipulanti per easdem partes sponte premissa, qua pena soluta vel non, presens nichilominus contractus ipsi suo semper robore maneat et perseveret respondendo super hoc dicte partes excetioni doli, mali, metus, cause, iuris et facti ignorantie privilegio fori et legi si convenerit et excetioni doli danti  causam contractui et incidenter in ipso contractu rei ut predicitur non sic geste et non facte venditionis presentis et specialiter dictus dominus Gerardus excetioni  devolutionis dupli tripli et ultra dimidium iusti pretii et omni alij legum auxilio scripto et non scripto, canonico et civili, usibus, legibus et consuetudinibus, constitutionibus regalibus et imperialibus. cuncta premissa vel aliquid permissorum adversantibus certiorata prius dicta magnifica donna Aleanora per me dictum notarium de juribus suis quid sint et quid dicant in vulgari eloquio explanatus; et si forte bona predicta et iura vendita ut ssupra valeret amplius pretio,

 

dictus dominus Gerardus, sponte et non vi, tam pro se quam nominibus quibus supra, iure fraternitatis et sanguinitatis ac etiam consideratis aliquibus servitiis et benefitiis habitis et receptis ab eodem domino Mattheo, ut supra donationem fecit, que dicitur inrevocabiliter inter vivos dicto domino Mattheo presenti et stipulanti pro se et heredibus suis nullis iuribus et actionibus eidem domino Gerardo et heredibus, reservatis iuribus regalibus in omnibus tamen semper salvis. Itaque presens instrumentum possit refici non mutata substantia ad consilium sapientis et ad maiorem cautelam de predictis omnibus et singulis supradictis et infrascriptis observandis et attendendis et non contrafaciendo in aliquo premissorum predicte partes  in manibus mei predicti notarii  ad santa Dei evangelia corporaliter tacto libro prestiterent iuramentum.



[1][1]) Sono certo che il fondo “Palagonia” ci soccorrerà anche qui.
 
Il Bresc cita i Del Carretto a pag. 869 (baroni di Racalmuto);  a pag. 803 (Antonio del Carretto); a pag. 884 e pag. 893 (Federico del Carretto); a pag. 883 (Gerardo del Carretto); a pag. 880 (Giovanni del Carretto) [già riportata n.d.r] ed  a pag. 902; a pag. 883 (Matteo del Carretto).
 
§ 4.- Il concambio dei beni tra Matteo e Gerardo del Carretto secondo Bresc.  
 
A pag.  883 il francese scrive: «Son voisin  [a Luigi Montaperto, n.d.r] le baron Mattheus  Del Carretto - il est vrai, le seul feudataire  sicilien d’origine ligure à cette date - en détient aussi pour 2000 florins.» Ed in nota (n.° 89) aggiunge. «Il les cède, le 11.3.1400, à son frère Gerardus en échange de ses droits de primogénit sur l’héritage sicilien des Del Carretto: baronnie de Racalmuto, fief Gartemuli, Curumbiceti  [grassetto nostro] et Siculiana, hôtel à Girgenti et jardin d’oranges. Ce sont 28½ loca de comuni dans la Compagnia Fuglie, A.S.P. Canc. 38, f. 55»
 
 Il documento citato non dovrebbe essere diverso da quello da te reperito il 9.4.1993 [Archivio di Stato Palermo - Real Cancelleria - busta 38 - anni 1399-1401 f. 177 recto a 181 recto], anche se l’indicazione del f. non collima. Il tuo documento è comunque molto più complesso. Francamente il Bresc mi delude quanto a perizia paleografica, dato che i nomi dei feudi che ho segnato in grassetto sembrano  molto deformati rispetto al testo che qui riproduco:
 
 
 
 
 
 
che credo doversi leggere: «videlicet territorio garamuli [e sicuramente non “Gartemuli” ] co-rubicetorum [ o simile ma mai: Curumbiceti ] Siguliana tm [tantum o terminus o altro?]».
Invero quel passo - noto da tempo - è stato sempre infelicemente letto. Il Villabianca deforma in «Feudi di Sigliana, o sia Siculiana, Garriolo, e Concietto». E tale lezione pedissequamente ripete il San Martino de Spucches(che parla de:”i feudi di SICULIANA, GARRIOLO e CONCIETTO”. Il nostro Tinebra Martorana copia da Villabianca (pag. 94), ma Eugenio Messana tira in ballo il Muscia e  lo stesso Villabianca (citandone però un passo diverso che si riferisce al figlio Matteo, Giovanni del Carretto) per elencare i feudi dei Del Carretto (originari o acquistati dal figlio Giovanni)che rispondono ai toponimi di: «Cabacia (o Cobacia), Rayava, Salamuni, Columbide (Corubiceto?) e metà di Sigliana (Siculiana)». Un bel guazzabuglio che, ancora una volta, forse potrà dipanare il fondo “Palagonia”.
 

In particolare va chiarita la fondatezza di alcuni passi del Muscia (Sicilia Nobile) che vorrebbero Giovanni Del Carretto - secondo me in contrasto con il Bresc - tutto preso ad accaparrarsi feudi, alcuni dei quali sicuramente a Malta. Altro che scialacquone, tutto intento a mangiarsi il frumento in erba, sventato fino al punto da rendere necessario l’intervento dell’avido re catalano, a credere alla tesi del francese!
 
Il Muscia (MUSCIA, Sic. Nob.)[1][1] - forse uno pseudonimo di un impostore del Seicento, secondo una certa pubblicistica - finge di rinvenire documenti, oggi introvabili[1][1], secondo i quali a Giovanni del Carretto fanno capo i sopracitati feudi di Columbuden, e metà di Sigliana, siti in territorio di Agrigento  (l'altra metà di Sigliana è posseduta da Andrea de Caro nel nome maritale); Cubaria e i feudi Rayava e Salamuni siti nell'isola di Malta.  
 
§ 5.-  L’attività creditizia dei Del Carretto del XIV secolo, secondo Bresc.
 
Nel passo precedentemente citato il Bresc accenna a “loca de comuni” che Gerardo e Matteo del Carretto avrebbero avuto attorno al 1399 presso la “Compagnia Fuglie”. Se ben comprendo il paragrafo di pag. 883 dell’opera citata, si dovrebbe trattare di fedi di deposito frumentario. Bresc non specifica. E’ fuor di dubbio però che trae la notizia dal documento della Busta 38 della Real Cancelleria che hai fotocopiato sin da 9.4.1995. Questo è il passo per come riesco a leggerlo [f. 178]:
 
«predictus magnificuss Matheus de Carretto et magnifica donna Alionora eius consors, cum consensu et voluntate dicti domini magnifici Mathei et eius consortis, dederunt,tradiderunt et qui assignarunt eidem domino Gerardo presenti et recipienti pro se et heredibus suis per tattum penne mei predicti notari loca vigintiocto et dimidium que dicuntur loca de comunj et compa(?) que dicitur di Santu Paulu civitatis Janue in compagnie Susgile pro florenis auri duobus milibus qui faciunt summa unciarum quatringentarum; que loca predictus magnificus dominus Gerardus, ut predicitur, per tattum penne mei predicti notari, habuit et recepit ac confessus fuit habuisse et recepisse pro bonis placitis et accelentatis (?) pro precio antedicto nec non in alia manu habuit et recepit ac confessus fuit habuisse in pecunia (?) nummata ab eodem Matheo...»
 
I del Carretto, dunque, subito dopo i tempi tristi della peste del 1374, depredavano i loro feudi, in testa Racalmuto e Garamuli, per esportare frumento a Genova, loro terra d’origine. Ai nostri antenati il retaggio della fame e della miseria. Per questo la notizia va approfondita e spero proprio che tu voglia contribuirvi.
 
§ 6. - ... e la speculazione dei Del Carretto continua ...
 
Sempre il Bresc fornisce nella citata opera un’altra interessante notizia. Secondo quello che appare nella tavola n.° 200 di pag. 893, Federico del Carretto sarebbe stato coinvolto in una rivolta antifeudale estesasi anche a Racalmuto. Questa volta la fonte citata è un libro che non è reperibile qui a Roma: «Luigi Genuardi,  Il Comune nel Medio Evo in Sicilia, Palermo, 1921». Se ti dovesse capitare tra le mani, guarda un po’ se puoi averne conferma.

 
Si dava il caso che proprio Federico del Carretto, nel 1451, si era associato a Mariano Aglata per uno scambio di frumento del 1449 e del 1450 contro frumento di Gerardo Lomellino consegnabile a luglio. E il Bresc [op. cit. pag. 884] commenta: «ce qui permet une fructueuse spéculation de soudure». In termini moderni si parlerebbe di forward in grano. La domiciliazione sarebbe stata pattuita presso il “Caricatore” di Siculiana. Fonte citata: ASP ND G.Comito; 18.1.1451, cioè Archivio di Stato di Palermo - Notai Defunti - Giacomo Comito (1427-1460) - n.° 843 a 850 (il documento - qualora avessi voglia di cercarlo - dovrebbe trovarsi in una Busta attorno al n.° 855 e comunque negli atti del 1451).
 
 
[2][2]) Nell’originale della Real Cancelleria Unità archivistica n.° 38 f. 196, sembra invece leggersi : Renunciando autentice de duobus reis et Ep/la [o Ep/lis = epistula o epistulis] dividriani loca predicta que dicuntur lokj di comuni in compa (compagnia?) que dicitur di Santu Paulu assignata ...

Nessun commento: