sabato 7 settembre 2013

Qualcuno indispettito mi strillerà addosso: ma perché scrivi queste lunghissime indigeste pappardelle? Perché quello che io propongo non sono noccioline, sono il frutto di una trentennale fatica, di un respirare mefitiche polveri d'archivio, sono ricerche spinte a diradare tante (interessate) cervellotiche congetture. Chi vuol limitarsi ad uno sguardo, faccia pure, chi neppure quello vuol dare, meglio. Quei pochi che restano siano muniti di valida stampante. Raccolgano in fascicolo il tutto e poi con calma non leggano, studino. Forse un qualche apprezzamento riuscirò a conseguirlo. A costoro, comunque: GRAZIE

Ancora a p. Puma (anno 1995)


Mi sembra che l’arciprete Romano si sia comunque mantenuto al di sopra delle parti.

L’arciprete Romano ritorna alla ribalta della storia locale dopo la sua morte. In Vaticano si conservano le lettere del vescovo spagnolo di Agrigento che reclama lo spoglio dell’eredità Romano contro le pretese del conte del Carretto.

Ecco  un significativo stralcio di una lettera a Roma[1] del 1599:

Il detto Conte di Raxhalmuto per respetto che s’ha voluto occupare la spoglia del arciprete morto di detta sua terra facendoci far certi testamenti et atti fittitij, falsi et litigiosi, per levar la detta spoglia toccante à detta Ecclesia, per la qual causa, trovandosi esso Conte debitore di detto condam Arciprete per diverse partite et parti delli vassalli di esso Conte, per occuparseli esso conte, come se l’have occupato, et per non pagare ne lassr quello che si deve per conto di detta spoglia, usao tal termino che per la gran Corte di detto Regno fece destinare un delegato seculare sotto nome di persone sue confidenti per far privare ad esso exponente della possessione di detta spoglia, come in effetto ni lo fece privare, con intento di far mettere in condentione la giurisditione ecclesiastica con lo regitor di detto Regno. Et l’exponente processe con tanta pacientia che la medesme giustitia seculare conoscio haver fatto errore et comandao fosse restituta ad esso exponente la detta spoglia. Ma con tutto questo, esso Conte non ha voluto pagare quello che si deve et si tene molti migliara di scudi et molti animali toccanti à detta spoglia, non ostanti l’excommuniche, censure et monitorij promulgati per esso exponente et che detta spoglia tocca al exponente appare per fede che fanno li giurati, per consuetudine provata, et per le misme lettere della giustitia secolare che ordinao fosse restituta al exponente.

Et più esso Conte ha voluto et vole conoscere et haver giurisditione sopra li clerici che habitano in detta sua terra di Raxhalmuto et vole che stiano à sua devotione privi della libertà ecclesiastica, con poterli carcerare et mal trattare come ha fatto à Cler: Jacopo Vella che l’ha tenuto con tanto vituperio et dispregio dell’Ecclesia in una oscura fossa “in umbra mortis”, con ceppi, ferri et muffuli per spatio di doi anni et fin hoggi non ha voluto ne vole remetterlo al foro ecclesiastico. Anzi, perchè il vicario generale d’esso exponente impedio a don Geronimo Russo, genniro d’esso Conte et gubernatore di detta sua terra, che non dasse, come volia dare, certi tratti di corda à detto clerico et essendo stato bisognoso per tal causa procedere à monitorij et excommunica, il detto Conte fece tanto strepito appresso lo regitore di detto Regno che fece congregare il Consiglio per farlo deliberare che chiamasse ad esso exponente et al detto Vicario Generale et lo reprendesse, che è, stata la prima volta che in detto Regno si mettesse in difficultà la potestà delli prelati per la potentia di detto Conte.

Con lo quale di più esso exponente have liti civili per causa di detti beni ecclesiastici, per causa di detto archipretato.

Et di più don Cesare parente di detto Conte, per il suo favore, fece scappare dalle carceri à doi prosecuti dalla corte episcopale di Girgente, et perchè ni fù prosecuto, diventano innimici delli prelati.

 

Altri accenni alla chiesa di Racalmuto sul finire del Cinquecento, si trovano nel lavoro a quattro mani (mie e del Nalbone) “Racalmuto in Microsoft”, che riguardando tra l’altro il successore dell’arciprete Romano non credo ozioso qui richiamare:


                                                                                                                                                                                 
Il Vescovo Horozco, come si vede, usa ed abusa dei benefici ecclesiastici di Racalmuto, anche per le sue velleità letterarie. Del resto, aveva nominato arciprete di Racalmuto il suo segretario particolare Alessandro Capoccio che non aveva neppure il tempo di prendere possesso di persona dell'arcipretura ed ebbe perciò a mandarvi due suoi rappresentanti, muniti di formalissimi  atti notarili. [2]
Tre anni prima, don Alexandro Capocho era stato inviato a Roma, al posto del Covarruvias, per prosternare la prima relazione 'ad limina' dei Vescovi di Agrigento al Papa[3].
Mons. Domenico de Gregorio parla del Capoccio nel lavoro prima citato (pag. 69) come uno dei due testimoni nel processo canonico del febbraio 1594 per la nomina dell'Horozco[4] a Vescovo di Agrigento presso il nunzio pontificio in Spagna, Camillo Gaetano. In particolare, la testimonianza del Capoccio fu preziosa quando si trattò della situazione della Chiesa Agrigentina, dato che costui  aveva «dimorato circa due anni nella .. città» di Agrigento.  Peraltro, il Capoccio a quel tempo solo «da due mesi conosceva l'Horozco».
Si dà il caso che con tali testimonianze passò inosservata la mancanza della "limpieza de sangre" , avendo il designato sangue ebreo nelle vene, che era all'epoca d'ostacolo alle cariche ecclesiastiche. Il Capoccio venne poi compensato con la lauta arcipretura di Racalmuto.
Il De Gregorio è comprensibilmente circospetto e si limita ad annotare: «Il Covarruvias portò con sé alcuni ecclesiastici spagnoli che poi fornì di benefici come Ferdinando Rodriguez, nominato nel 1596 arciprete di Cammarata, il suo familiare Giovanni Aleyva cui nel 1602 diede il beneficio della Madonna dei Miracoli di Cammarata, il dr. Antonio Perez de Bobadilla nominato canonico, Alessandro Capoccio che fu arciprete di Racalmuto (1597) e Vicario generale».
Per quanto tempo il Capoccio sia stato arciprete di Racalmuto, s’ignora. Sappiamo che subentrò l'Argumento, nominato arciprete di Racalmuto nel marzo del 1600.[5]

Di lui v'è cenno nel Sinodo del Vescovo Covarruvias del 1600-3. Tra gli altri viene nominato esaminatore sinodale [6]Resta oscuro se la successione nell'arcipretura sia avvenuta per morte o per caduta in disgrazia del Capoccio[7].


Sul genero del conte Giovanni siamo in grado di fornire qualche cenno anagrafico, desunto dai registri della           Matrice.                                                                                                                                                                  

ATTI DI BATTESIMO (Battesimo di tre bambini del nobile Russo)
data di battesimo    Cognome              Nome            Paternità                 Maternità    

                                                                                                                                                                                   
3 luglio 1596           RUSSO        Francesco Maria  Girolamo sig.           Sabetta, donna               
                                                                                                             3 luglio 1598           RUSSO        Margherita           Gironimo don          D.a Elisabetta                                          
                                                                                                                                                                               10  gennaio 1600          RUSSO        Giuseppe              Gerolamo, don        Elisabetta                      

Padrini dei battesimi sono i coniugi Vincenzo e Caterina Piamontesi.»

 

La vicenda feudale dei del Carretto della seconda metà del Cinquecento  ha alcuni momenti solenni negli estremi dei Processi che si celebravano a Palermo.  Al fine di meglio inquadrare la vicenda di d. Gerlando d’Averna, possiamo qui segnare i seguenti stralci:

1560 [8]

Fino al gennaio del 1560 è barone di Racalmuto Giovanni del Carretto.  Gli succede Girolamo del Carretto, come si evince dai tanti riferimenti di quel particolare processo feudale che trascriviamo in calce. [9]

 

Importante è il testamento di Giovanni del Carretto per le implicazioni della storia delle chiese di Racalmuto. Lo riportiamo in Appendice n.° 1.[i]

 

1584

Gli atti del processo interessano il passaggio, per successione, dal neo conte Girolamo al figlio Giovanni del Carretto. Riportiamo ampi stralci in APPENDICE SUB N:° 2[ii]:

*    *    *

 

Mi accorgo di essermi dilungato e quindi taglio (anche se in effetti per la gran parte trattasi di spunti archivistici  che possono venire omessi nella lettura).

Con tantissimo affetto.

 

Calogero Taverna

 



[1]) ARCHIVIO SEGRETO VATICANO - ASV - SACRA CONGREGAZIONE VESCOVI E REGOLARI  - Anno 1599 - pos. C-L (posizione G).
Sulle vicende fornisce notizie Mons. De Gregorio (Domenico De Gregorio - Giovanni Horozco de Covarruvias de Leyva, Vescovo di Agrigento (1594-1606), in Miscellanea in onore di Mons. Canv. Dr. Angelo Noto - per la sua messa d’oro - Agrigento 1985, pag. 73. Le raccoglie dall’Archivio Curia Vescovile di Agrigento - Reg. 1595.):  «Le controversie poi per la giurisdizione o esenzione ecclesiastica non erano infrequenti. A Racalmuto il chierico in  minoribus Jacopu Vella fu “infamato” della morte di un vassallo del Conte il quale lo fece arrestare e volle procedere contro di lui, nonostante monitori e  censure, e per sottrarlo al vescovo lo fece prima portare nelle carceri di Palermo e poi in quelle di Agrigento. “In detta terra li preti e clerici non godono franchezza nixuna et per ordine del conte non si da la franchezza della gabella et mali imposti et comprano come li seculari denegandoli la franchezza. ”In detta terra, essendo mandati Vincenzo Carusio, sollicitaturi fiscali, e Giuseppi Gatta commissario per prendere a notaro Oruntio Gualtieri, foro detenuti dalli uffiziali temporali, carzerati per molti giorni tenendoli  a lassari exequiri l’ordini contra detto prosecuto”. Nella stessa terra lungamente il conte contrastò con il vescovo e il capitolo per il diritto di spoglio alla morte dell’arciprete Michele Romano.»
 
[2]) cfr. Atti della Matrice: STATO DI FAMIGLIA - M A T R I M O N I -  1582-1600 ove leggesi la seguente nota: «DIE 16 Julii XIe Indi.nis 1598: ''Pigliao la possessioni don Vito BELLISGUARDI et don Antonino d'AMATO (?) procuratori di don Lexandro Capozza p. l'arcipretato di Racalmuto come appare per atto plubico''.»
 
 
[3]) Archivio Segreto Vaticano - Relationes ad Limina - 18A - f. 1.
 
In spagnolo, il Covarruvias così presentava il Capocho alla Sacra Congregazione competente:
 
«Quando no veniera negocios en esta Corte a que embiar a Don Alexandro Capocho mi secretario, me diera contento embiarlo a hacer riverencia a V.S.Ill.a y darle cuenta de las cosas de por aca, como lo hara Don Alexandro ...el obispo de Girgento». 
 
Nell'atto di delega del 12 settembre 1595 "Don Alexandro Cappocio' viene titolato come "Sacrae theologie professorem eiusque [del vescovo] Secretarium”. Noi, su quella scia, abbiamo consultato il processo canonico - Archivio Vaticano Segreto - Processus Concistorialis - anno 1594 - vol. I - (Agrigento) - ff. 30-62.
 
La testimonianza di quello che sarà il nostro arciprete è, a dire il vero, schietta e per niente compiacente (f. 36v e 37).
 
Sintetizzando e traducendo dallo spagnolo ricaviamo questi dati:
«Depone il dottor Don Alexandro Capocho, suddiacono naturale del Regno di Napoli e residente per il momento in questa  corte.
 
«Egli testimonia che conosce il detto signor Don Juan de Horoczo y Covarruvias  di vista  e solo da due mesi, poco più poco meno, e di non essere né familiare né parente dell’ Horozco».
 
 Salta quindi ben dodici domande che attenevano alle origini ed alla vita del futuro vescovo. La sua testimonianza è quindi molto minuziosa sulla Cattedrale di Agrigento (circostanza che non ci pare qui conferente). Conosceva piuttosto bene Agrigento per esservi stato due anni, poco più poco meno’.
 
 
 
[4]) Sull’Horozco è tornato di recente, con una approfondita ricerca Raffaele Manduca: Il sinodo di Giovanni Horozco (Girgenti 1600-1603) in Archivio Storico per la Sicilia Orientale - 1991 Fasc.I-III, pag. 243-296.
 
[5]) Cfr. Atti Matrice: STATO DI FAMIGLIA - M A T R I M O N I -  1582-1600. E’ ivi annotato: «Di la maiori ecclesia di Racalmuto pigliao possisioni don Andria Argumento  a li 7 di  marzo XIII ind.1600».
 
[6]) «don Andreas de Algumento U.J.d. Ar.[arciprete] terre Recalmuti» (cfr. Archivio Vaticano Segreto - Relationes ad limina - A18 - f.  40).
 
[7]) L'elenco degli arcipreti di p. Puma omette ogni dato sull'arciprete Argumento,  [l'annotazione a penna +1579 resta indecifrabile.  Forse è da rettificare in 1599 e segna la fine dell'arcipretura del Capoccio o Cappocho.]
[8]) ARCHIVIO DI STATO IN PALERMO - PROTONOTARO DEL REGNO - PROCESSI D’INVESTITURE - BUSTA N. 1517 - PROCESSO N. 2554 - FEUDO: TERRA CON CASTELLO DI RACALMUTO - COGNOME E NOME DELL’INVESTITO: DE CARRECTIS GIROLAMO - ANNO: 1562
[9]) «In primis ponit qualiter dictus spectabilis quondam dominus Joannes de Carrectis tempore eius vitae et usque ad eius mortem tamquam dominus et baro tenuit et possedit  terram et castrum predictae terrae Racalmuti sicuti deponit constit per investituram per eum captam olim die XI martii p.^ ind. 1558
 
Cuius tenorem diligenter suae constitutionis
Item ponit qualiter dictus spectabilis dominus veniens ad mortem suum condidit testamentum sub quo drecrevit et instituit in eius heredem particolarem in terra et castro predicto Racalmuti cum juribus et pertinentiis suis universis prefatum spectabilem dominum don Hieronimum de Carrectis eius filum primo genitum legitimum et naturalem prout petinente tenore capituli dicti testamenti facti in actis notarii Jacobi Damiani de dicta terra Racalmuti die ij^ mensis januarij iiij^ ind. 1560, [secondo copia del notaio Amella tratta da un’altra del detto Damiani]
Cuius tenorem diligenter suae constitutionis
Item ponit qualiter spectabilis dictus  don Joannes de Carrectis olim baro et dictae terrae Racalmuti mortuus et defunctus fuit in mense januarii proximi preteriti superstite et sibi remanente successore et succedere volente in terra et castro  predicto ipso sp: don Hieronimo eius filio primogenito legitimo et naturale prout fuit et de qua constans et dicunt  testes  ...
 
---------
Die XVI^ martii primae ind. ...... Messanae in sacro regio palatio ... Antoninus ... procuratore ut  ... tenore procurationis celebrate manu Jacobi Damiani agrigentini  ... Joannis de Carrectis baronis Racalmuti tenentis et providentis terram predictam Racalmuti cum eius castro secuti  de possessione ... per investituram .... captam die ultimo januari VII ind. 1519 quam quidem ... pro ut cautela ... vidit et recognovit spectabilis vir regius consiliarius dilectus magister u.j.d. don Joannes abbas Seminara  regii fisci patronus constitus meus procurator ipsum in presentis ex ... ill.mi domini Joannis de La Cerda .... in eius Siciliae Regni  proregis et generalis Capitanei ob renuntiationem et resurretionem de hoc praefato Siciliae regno factam per Ceasariam Magestatem Caroli Quinti Romanorum m. regis atque fecit in recognitione novi regis juramentum et homagium debiti fidelitatis vassallagii manibus et ore comitatus in forma debita et consueta juxta sacrarum dicti regni constitutionum imperialium continentiam et tenorem in manibus et posse prefate exgregiae magestatis ipsius domini nostri  ... utriusque regni Siciliae Aragonum Jurusalem  etc regis invictissimu eiusque .... recepientis ... reservatis regia curia omnibus que in privilegio .... semper salvis//
 
presentibus ipsa hec pro ratibus no: Jo: de Amore unius ... regis  Didaco de Pereda  et aliis in cuius rei testimonium ... hac investitura redapta et registrata in officio regni Siciliae protonotarii et regia cancelleria ....
------
Est sciendum qualiter inter alia capitula testamenti quondam domini don Jo: de Carrectis baronis terrae Racalmuti facti in actis spectabilis not. Jacobi Damiani die jj^ mansis januarii jjjj^ ind. 1560 esset capitulus tenoris sequentis, videlicet
 
Item prefatus dominus testator instituit eius heredem particolarem multum spectabilem et generosum virum dominum don Jheronimum de Carrectis eius filium dilectissimum primum genitum legitimum et naturalem natum ex eodem testatore  et spe. domina quondam don Aldontia eius coniuge in baronia et pheudis terrae Racalmuti cum omnibus et singulis justis juribus proventibus jurisdictionibus civilibus et criminalibus mero et mixto imperio juxta forma privilegii obtenti a regia curia dominactionibus rendictionibus feudis .. fructibus statutis et omnibus et  singulis   aliis juribus terragiorum gabellis ac consuetudinibus ad dictam baroniam spectantibus et pertinentibus eiusque integro statu cum onere suo servitii militaris jxta formam privilegiarum dictae baroniae et dictae moilitiae debitae prefato spect. dom. don Federico de Carrectis filio secundo genito ipsius domini testatoris nec non in omni et quocumque jure quod haberi vel habere potest ipse spectabilis testator inter et supra predictis statu terra baronia et aliis prediis burgensaticis et allodialibus presentibus et futuris.
 
Ex actis nobilis et egregis notari Jo: Vitum de Amella Racalmuti.... manu aliena
 
Collatione salva.
 
pp. Panormi die XVI mensis decembris V ind. 1560?
 
 
Nos Innocentius de Puma de terra Racalmuti repertus hic presens testes juratus et interrogatus supra capitulo probatorio dicti memorialis dixit tamen scire qualiter in lo mosi di gennaro prossimo passato in la ditta terra di Racalmuto vitti moriri a lo speciale don Jo: de Carretto olim baruni di ditta terra lo quali si andao et seppellio in la ecclesia di Santo Francisco di ista terra, a lo quali successi et restao in ditta baronia ipso spett. don Hieronimo ... come suo figlio primogenito legitimo et naturali et accussì tempore eius vitae lo vidio teneri trattari et reputari  per patri et figlio et cussì da tutti quelli ca lu havino canuxuto et canuxino  ... quia instituit vidit et audivit ut supra de loco et tempore ut supra.
 
Nos Antonius Novagles civis Syracusarum et hac terra Racalmuti receptus ad  ... supra capitulo probatorio dicti memorialis dixit tamen serie qualiter in lo misi di gennaro prossimo passato in la ditta terra di Racalmuto vitti morto a lo sp. don Jo: de Carretto olim baruni di ditta terra lu quali si andao et seppellio in la ecclesia di Santo Francisco di ipsa terra a lu quali succhessi et restao in ditta baronia ipso speciale don Hieronimo  come suo figlio primo genito legitimo et naturale che accussi tempore eius vitae li vidia  teneri trattari et reputari per patri et figlio...
 
----
 
 
Actus possessionis Rayalmuti
 
Die VIII Januarii jjjj^ ind. 1560
 
In nomine domini nostri Jesu Xristi amen. Per hoc publicum presens instrumentum pateat et videntur et sic notum quod anno a nativitate domini millesimo quinquegesimo sexuagesimo jjjj^ ind. die X° octavo juanuarii  in mea notari publici testiumque infrasciptorum ad hoc ... vocatorum et rogatorium presentia personaliter constitus  m: Jo:  Antonius Piamontesi civis terrae Racalmuti uti ... sp. domini Hieronimi de Carrettis civis terre Racalmuti, filii legitimi et naturalis primogeniti nati et procreati ex quondam dom. Jo: de Carretto barone et ultimo possessore  baronie feudorum et territorium dicte terre Racalmuti et quondam sp. dom. Aldontia de Carrectis olim coniugibus indubitati suis essent ? baronie feudorum et territorium dicte terre Racalmuti pro ut  .. instrumenti facti et celebrati  in actis meis notarii infrascripti hodie die quo supra continentis  ... dicti quondam spectabilis dom. don JO: baronis ultimi ... possessionis predictae baroniae  feudorum et territorium in persona dicti spec. dom. don Geronimi baronis juxta formam privilegiorum dictae baroniae cepit .. et actualem comprehendit apprehendit et manu tenuit et cepit et actualem .... veram naturalem corporalem  ... castri baronie feudorum et etrritorium Racalmuti cum juribus et pertinenciis eiusque universis omnibus universis mero et misto imperio jurisdictionibus civili et criminali in omnibus et singulis ... ac juribus et particolaris ... spectantibus et pertinentibus ad presentem spectabilem baronem et ad baroniam predictam eiusque integro statu juxta forma privilegiorum dictae baroniae.
------------
 
 
et tenorem cuiusdam instrumenti celebrati Panhormi per actis no. et sp. not. ...................
prout in eo et omnium aliorum privilegiorum et juxta forma instrumenti mei not.  faciendum ? in in .. favorem ipsius  .. et meliori modo et causa ... et non aliter nec alio modo.
per claven janue castri dictae baroniae Racalmuti ipsam januam propriis manibus palpando aperendo claudendo ac ingredendo et se eo egrediendo et in illud ad libitum voluntatis ipsius ipse  domini constituentis  testibus ... circumeundo et deambulando et per feuda et territoria dictae baroniae ... et dictorum feudorum et territorioum lapides ex propriis manibus palpando  in signum vere apprehensionis dictae baroniae feudorum et territoriorum officiales dictae baroniae et in ea (nomindo) de novo officiales videlicet:  castellanum dicti castri no: Sipionem de Salvagio; capitanum no: Jo: Piamontesi; judicem no: Marcum Promontori; jurati: Cesarem de Nigliam, Leonardum La Licata; et Jacobum Caravello et magistrum notarum nob. Innocentium de Puma ad beneplacitum dicti ipsius spec. dom. baronis nemine ad hoc contradicente et oppugnante unde de premissis in signum vere apprehensae possessionis ad cautelam dicti spec. dom. baronis filii primogeniti predicti quondam spec. dom. don Joannis ultimi et immediati possessoris dicti castri feudorum et territoriorum  dicte baroniae ad postulatione dicti no: Jo: Antoni procuratoris factum est presens pubblicum instrumentum suis die loco et tempore ... omnis potentis Dei  ... et regiae magestatis huius regni ...nomine  dicti spec. dom. baronis ... omnis potentis dei et regiae magestatis.
------------
 
 
Unde ad cautelam dicti spec. dom. baronis et  (regimen?)... dicti no: procuratoris presens instantis et querentis factum est presens actum apprehensionis et possessionis predictis suis die loco et tempore valiturum
 
Presentibus pro testibus nob. H ? Maragliano, nob. Antonino de Averna; honorabilis Antonucio Murriali e honorabili Gerlando de Pitrozella.
 
Ex actis meis not. Jacobi Damiani agrigentini.
Collatione salva.
 



[i]) APPENDICE N.° 1.
TESTAMENTO DI GIOVANNI DEL CARRETTO                                          
* * *
[F. 44]
ARCHIVIO DI STATO DI PALERMO
Richeista di Giuseppe Nalbone
FONDO PALAGONIA - ATTI PRIVATI
N. 630
[ANNI 1453-1717]
[ da pag. 44r a pag. 56v facciate 26]
  *  *  *
[f. 44]
 
1560 [ANNO]
 
In nomine Domini nostri Jesu Christi Amen - Anno ab incarnatione eiusdem Tertiae Ind.s Millesimo quingentesimo saxagesimo mense Januarij die veri secundi eiusdem.
 
Notum facimus et testamus quod Multum Spectabilis Dominus D. Joannes de Carrectis, Dominus et Baro Terrae Racalmuti, Civis Felicis Urbis Panormi modo repertus in Castro dictae Terrae et Baroniae Racalmuti praesens coram nobis Notario, et Testibus infrascriptis ad hoc vocatis, rogatis assumptis specialiter, et habitis, jacens in lecto infirmus corpore, sanus tamen mente, et intellectu, et in suo bono, et perfecto sensu, rectaque loquela, persistens gratia Domini nostri Jesu Christi optante ?; timens Deum et judicium repentinum ne forte ab hac labili vita interlatus recedere, pro ut nonnullis evenire solet; quam  nil certius morte, et nil incertius hora ipsius mortis; volens ergo dum tempus habet animae suae deditae provideri et de bonis omnibus suis,praesens suum nuncupativum, sive nuncupativum sine srciptis testamentum condere voluit, et procuravit in actis meis notarij infrascripti cassando prius, irritando, et invalidando, ac annullando omnia, et singula alia testamenta codicillos per eum forte facta, et factos; solunmodo praesens testamentum vim et robur habeat, et suum semper sortiatur effectum.
Et quia caput et principium cuiuslibet testamenti fuerit, et est heredis universalis institutio, sine qua testamento non valeret; Idcirco ipse spectabilis Dominus Testator per praesentem eius testamentariam voluntatem, et ultimam dispositionem constituit, fecit, creavit, et ordinavit in eius heredem universalem, et generaliter spectabilem Dominum Don Fidericum de Carrectis Baronem Xabicae eius filium secundogenitum legitimum et naturalem natum, et procreatum ex eodem spectabili domino testatore et quondam Spectabili Domina Aldonsia eius uxore in omnibus, et singulis bonis, et rebus suis mobilibus, et stabilibus, sese moventibus praesentibus et futuris, ac redditibus, et maximé in vinea et loco nominato di lo Zaccanello siti et posito  in territorio, et Baronia Racalmuti, et in territorio di Garamuli, et Culmitelli, et suo integro Statu, et cum suo onere Census Unciarum quinque solvendarum anno quolibet Spectabili Domino Hieronymo de Carrectis eius filio primogenito indubitato, omnino successori in dicta Baronia Racalmuti pretentionibus, actionibus, nominibus juribus rationibus paecuneis frumentis, ordeis, servis, superlectilibus Domus, bovibus, messibus ubicumque existentibus, ac animalibus ubicumque, et in frumentis massariae, ac in vasis argenteis manufucactis existentibus in dicto Castro, ac in omnibus,  [f. 45] et in nominibus debitorum suorum ubicumque  existentibus et melius apparentibus, praeter in legatis, et fideicommissis infrascriptis quae solvantur in paecuneis, et ante omnia praemissa, dicens in vulgari eloquio, et in lingua materna videlicet:
«Io don Joanne del Carretto Baruni di Racalmuto fazo, et instituisco mio Eredi Universali à D. Fiderico del Carretto Barone di la Xhabrica mio figlio secondogenito,legitimo, e naturali nato, e procreato da me, e della condam Aldonsa mia Mugleri in tutti, e singuli beni, e cosi mei mobili, e stabili presenti, e futuri, e massimé in la Vigna, e loco chiamato di Lo Zaccanello, con tutti soi raggiuni e pertinentij, e sò integro statu, pretensioni, attioni, e ragiuni, frumenti, orgi, cavalli, e scavi; superlectili di casa Massarij, Boi, ed altri animali, ed in strumenti di Massaria Vasi di argento manufatti esistenti in lo detto Castello con li nomi di miei Debitori ubicumque esistenti, e meglio apparenti.»
Item praefatus spectabilis Dominus testator voluit, et mandavit quod dicta institutio heredis universalis inelligatur, et si facta pro omni, et quocumque jure successionis legitimae vel supplimenti illius paternae et maternae competenti et competituro dicto domino heredi universali, et pro illis uncis ducentis annualibus rendalibus, et pro illis uncis mille promissis per ipsum dominum testatorem dicto spectabili domino d. Fiderico in contracto dotali celebrato inter ipsum spectabilem et spectabili Domina D.na Aleonora de Valguarnera eius coniuge in actis meis notarij infrascripti et ita voluit et mandavit.
Item ipse spectabilis dominus testator voluit, et mandavit quod casu quo praefatus spectabilis dominus heres universalis decederet sine liberis de suo corpore legitimé descendentibus, et illis liberis , et illis mortuis et descendentibus quandocumque, tam in maiori quam in minori etate, semper et omni casu in hereditate praedicta succedat, et succedere debeat spectabilis dominus d. Hieronymus de Carrectis eius filius primogenitus, quo deficiente, et in humanis non existente /quod absit/ in hereditate praedicta succedat, et succedere debeat spectabilis d. Aleramus filius secondogenitus d.i spectabilis domini don. Hieronymi, Ita quod in dicto casu praefatus dominus don Hieronymus de Carrectis de dicta hereditate non possit disponere in aliquo, sed teneatur illam conservare pro dicto spectabile domino don Aleramo, et suis descendentibus, quo domino d. Aleramo deficiente sine liberis ante obitus dicti spectabilis don Hieronymo in dicto casu disponere, et dictam hereditatem dimittere cui, vel quibus ex eius filijs voluerit, et ita voluit et mandavit.
Item dictus spectabilis dominus voluit, et mandavit, quod omnes et singulae pecunaae aurae, et argenteae reperiendae in hereditate praedicta in dicto Castro, et ubicumque depositarentur per dictum [f.46] spectabilem dominum heredem universalem in Tabula felicis urbis Panormi, et similiter depositarentur praetium frumentorum omnium, et ordeorum reperiendorum in dicta hereditate ipsius domini testatoris, ac etiam pecuniae exigendae de nominibus debitorum dicti Domini Testatoris depositarentur in Tabula praedicta et pari formiter voluit, quod omnia superlectilia Domus, et vasa Argentea, boves, animalia, et instrumenta messium servari, et conservandum et praetia frumentorum et ordeorum pervenienda ex dittis messibus Zaccanello pro ut supra vendantur, et praetia depositarentur penes Tabulam praedictam felicis urbis Panormi ad nomen ipsius domini heredis universalis, de quibus paecuneis omnibus, ipse Dominus heres universalis possit et valeat consequi, et habere unaciarum termille trecentos nonaginta p. g. tantum, videlicet unceas quingentas pro satisfaciendis creditoribus ipsius domini D. Fiderici, et unceas bis mille octingentas nonaginta non possit expender, et erogare ipse spectabilis dominus heres universalis ad alium effectum, nisi unceas mille, et tricentas nonaginta in redentione unciarum centum triginta trium in quibus est onerata Baronia, et pheuda Xabricaeiuxta formam Bullae, quae ditta onera sunt legitime imposita , et primo loco debeat redimere illas unceas quinquaginta unam annuales redditus super ditta Baronia quas redemit magnificus Dominus Mattheus de Carrectis nominibus à manibus magnificorum Nuntij, et Dominae Antoninae de Landolina coniugum ex paecuneis praemissis ex causa dotium Dominae Antoninae de Carretto eius filiae uxori spectabilis quondam Domini Baldassarij de Valguarnera olim matiti dictae Dominae Antoninae et unceas mille in emptione reddituum super praedijs idoneis, et tutis ad rationem de septem pro centinario et restans totius universae hereditatis praedictae, ipse dominus heres universalis teneatur reficere et reddere, ac cedere integré et indiminutum absque detratione trabellianicae, et falcidiae spectabili domino d. Hieronymo de Carrectis filio primogenito ipsius domini testatoris, si ipse spectabilis dominus d. Hieronymus infra terminum mensium quatuor à die obitus ipsius domini testatoris per publicum instrumentum laudabit prius, et confirmabit, et rathificabit seriem, tenorem, et continentiam praesentis testamenti ad unguem, cum omnibus, et singulis dispositionibus in eo descriptis cum omnibus sollemnitatibus, strangulationibus juridicis robboratum, et non aliter, nec alio modo. Alias ipsi domino D. Hieronymo non approbante dispositionem praesentis testamenti, et omnia in eo contenta privatur in territorijs di Garamuli et Culmitelli ipso jure, ipsoque facto in quibus territorijs instituit heredem particularem eumdem spectabilem dominum D. Fidericum et non teneatur restituire restans totius hereditatis praedictae [47] in quo restanti totius hereditatis praedictae jurium et actionum supradictorum, tali casu approbationis testamenti praefatus spectabilis dominus Hueronymus ipse dominus testator instituit, et fecit heredem particularem, praeter quam in vinea, et in loco Zaccanello, quae sint et esse debeant ipsius Domini D. Fiderici heredis universalis ut supra  cum omnibus pertinentijs suis omnibus, et ita voluit, et mandavit.
Item voluit, et mandavit ipse dominus testator quod casu quo supradictus heres universalis non depositaretur omnes, et singulas pecunias supradictas, et non adimpleret voluntatem ipsius domini testatoris modo, et forma pro ut in superiori capitulo infra terminum mensium sex numerandorum in die quo dictae pecuniae perveniunt penes ipsum dominum heredem universalem, tali casu eveniente privaretur et privatus sitipso jure, ipsoque fatto hereditate praedicta, et tantum  sibi restituere possit eius legitimam sibi competentem et vineam, et locum di Zaccanello, et tali casu in hereditate praedicta sit institutus heres specialis dominus D. Hieronymus eius filius primogenitus pro ut cum universis instituit eheredem, et ita voluit, et mandavit.
Item praefatus dominus testator voluit, et mandavit quod omnes, et singuli redditus emendi, et pecuneis deposirandis in Tabula felicis Urbis Panormi et vinea, et locus cum juribus, et pertinentijs suis omnibus, nominati di lu Zaccanello non possint, nec valeant alienari, pignorari, vendi, permutari, nec pro anima relinqui, etiam pro quacumque causa urgentissima, tam de jure, quam de facto, nisi tantum forté /quod absit/ pro redemptione captivitatis dicti domini heredis, et eorum descendentium cum restitutorum, et eorum habentium causa ab eo, vel pro dote; imo semper, et omni futuro tempore in perpetuum sint, et esse debeant, vinculo restitutionis subiecti, et vadant de descendentibus in descendentes legitimis, et naturalibus ditti domini heredis universalis, et suorum in infinitum, et eis descendentibus vadant de descendentibus in descendentes dicti speciablis domini d. Hieronymi, et dicti domini d. Alerami modo, et forma quibus supra, stante quod voluit et vult quod dicti redditus remaneant in famiglia, et descendentibus ipsius spectabilis testatoris, et suorum, et ita voluit, et mandavit.
Item dictus dominus testator praelegavit praegato spectabili domino Don Fiderico eius filio secundogenito vitam militiam sibi competentem super dicta Baronia existentem, et eiius territoriis, et pheudis juxta formam, consuetudinum, et capitulorum Regni et ita voluit, et mandavit ipse dominus Testator.
Item praefatus dominus Testator voluit, et mandavit quod ipse spectabilis D. Fidericus heres universalis habeat, et debeat super restanti hereditatis restituere praefato [f.48] spectabili Domino D. Hieronymo facere omnes expensas funerales convenientes qualitate personae ipsius spectabilis testatoris usque ad summam unciarum centum de unceis sexcentibus, quae sun in Arca ipsius testatoris, ed essendoci più bisogno di più, si aviranno da pagare communiter per ipsum spectabilem D. Fidericum et D. Hieronymum, quibus expensis credatur, et fides adhibeatur ipso Domino D. Fiderico heredi universali et ita voluit, et mandavit.
Item praefatus Testator voluit, et mandavit, quod omnia et singula legata in praesenti testamento descripta, et describenda et debita hereditaria debenda per ipsum spectabilem dominum solvantur per specialem D. Hieronimum de Carrectis eius filium primogenitum et heredem particularem creditoribus, et legatarijs infra terminum anni unius numerandi à die mortis ispius domini testatoris et ita voluit, et mandavit.
Item praefatus dominus Testator voluit, et mandavit praefato spectabili domino D. Fiderico heredi universali et suis descendentibus in infinitum quandocumque semper, et omni tempore sint, et esse debeant fideles Divinae et humanae Maiestati, et servare praecepta Sanctae Romanae Ecclesiae, pro ut  et quemadmodum convenit Christi fidelibus et casu quo cognosceret aut perpretaret  aliquis ipsorum aliquod crimen ob quod bona publicarentur, seu applicarentur tunc et eo casu cognitionis, aut perpretationis criminis tam coniunctim quam divisim ante ipsarum cognitionem, aut perpetrationem per sex menses antea, in dicta hereditate supradicti Testatoris sit heres spectabilis dominus D. Hieronymus de Carrectis, quem  tali casu instituit heredem universalem, et ex nunc pro tunc, et non aliter nec aluio modo.
Et si supradictus dominus D. Fidericus, et sui descendentes restituentur seu restituti fuerint ad gratiam à Summo Pontefice, vel à Serenissimo Principe huius Regni, etiam ad bona, quod tunc, statim et incontinenti dicta hereditas restituatur, et restui debeat dicto spectabili domino D. Fiderico vel suis liberis, et descendentibus absque dectractione Trabellianicae et Falcidiae indiminutae.
Item praefatus dominus D. Fidericus de Carrectis heres universalis non audhiat, nec possit intercedere fidejussor pro quacumque causa civili, et pro quacumque persona coniuncta, in quocumque Magistratu, nec in solidum obligari pro alio et casu quo contrafecerit, tunc, et eo casu spectabilis dominus d. Hieronymus possit petere à dicto spectabili domino D. Fiderico super hereditate praesente unceas ducentas in quibus ipse spectabilis testator in dicto casu instituit heredem particularem spectabilem dominum D. Hieronymum de Carrectis, et ita voluit et mandavit.
Item praefatus dominus testator instituit eius heredem particularem multum spectabilem, et generosum ipsum dominum d. Hieronymum de Carrectis eius filium  dilectissimum primogenitum legitimum, et naturalem natum ex eodem Testatore, et spectabile quondam Domina D.a Aldonsia eius coniuge in Baronia, et pheudis terrae Racalmuti cum omnibus et singulis eius justis juribus praesentibus, jurisdictionibus civilibus [f. 49] et criminalibus, mero et mixto imperio juxta formam privilegiorum obtentorum à Regia Curia Dominationibus, et Nationibus, Pheudis, Castro Juribus, Stantijs, et omnibus, et singulis alijs Juribus, Terraggiolo, gabellis ac consuetudinibus ad dictam Baroniam spectantibus et pertinentibus cumque integro statu, cum onere tantum servitij militaris juxta formam Privilegiorum praedictae Baroniae, et sine milite debitae praefato spectabili domino Don Fiderico de Carrectis filio secundogenito ipsius domini Testatoris, nec non in omni et quocumque jure, quod habet, vel habere potest ipse spectabilis dominus Testator in et super quolibet Statu, Terra, Baronia, et alijs praedictis burgensaticis, et allodialibus praesentibus et futuris.
Item praefatus spectabilis dominus Testator instituit in heredem particularem eumdem spectabilem dominum D. Hieronymum Primogenitum in unceis quingentis p. g. erogatis, et expensis per ipsum spectabilem Testatorem in emptione misti et meri imperij empti in Regia Curia juxta formam rithus eiusque Territorij, et Terrae virtute publici contractus ponendo et subrogando eumdem spectabilem Dominum don Hieronymum in jus, et locum suum, nec non in unceis mille erogatis per ipsum spectabilem Testatorem in confectione, reparactione, et  fabricatione Castri dictae Terrae, et hoc  pro omni et quocumque jure successionum legitimae Paternae et Maternae competenti, et competituro dicto spectabili Domino D. Hieronymo super omnibus, et singulis rebus, et bonis burgensaticis, et allodialibus ipsius Domini Testatoris, et dotibus dictae quondam D. Aldonsiae eius Matri, ac pro omni et quocumque alio jure, quod forte pretendere potuit praefatus spectabilis dominus D. Hieronymus et ita voluit, et mandavit.
Item praefatus spectabilis dominus Testator voluit, et mandavit quod omnes raubae sericae, et jugalia Cappellae existentes in Castro dictae Terrae quae inservierunt pro Culto Divino, etiam illae raubae quae sunt, ut dicitur de carmisino, et imburrato remanere debeant in Cappella dicti Castri pro uso dictae Cappellae in Culto divino.
Item praefatus dominus Testator voluit, et mandavit, praecepit, ac rogavit, et rogat dictum spectabilem dominum D. Hieronymum eius filium Primogenitum eius futurum, et indubitatum successorem in dicta Baronia, qui voluit, et debeat bené tractare, reggere, et gubernare, et teneri omnes, et singulos eius vassallos praedictae Terrae, et non permittere quod ab aliquo molestentur, sive perceptione personarum indifferenter, et hoc amore Domini nostri Jesu Christi, et pro quanto caram habet salutem animae ipsius Testatoris.
Item ipse spectabilis Testator voluit et mandavit praedictum spectabilem D. Hieronymum de Carrectis eius filium primogenitum heredem particularem Missa in Conventu Sancti Francisci dictae Terrae, conficietur Cappella in loco per eum eligendo [50] in dicta Ecclesia magis congruo in qua debeat expendi uncias centum in pecunia infra terminum annorum duorum à die mortis dicti Domini Testatoris numerandorum, cui Cappellae conficiendae pro anima dicti domini Testatoris, et suorum predecessorum, et pro venia suorum peccatorum legavit, et legat uncias septem annuales redditus debendas per magnificum Joannem de Guglielmo Baronem Biginorum super dicto pheudo Biginorum, et casu  quo dictae unciae septem annuae redditus revendentur à dicto Conventu per supradictum de Guglielmo et suorum & tali casu de praectio dictarum unciarum septem annuales redditus emi debeant aliae unciae septem redditus praedijs tutis in futurum, et casu quo infra dictum tempus annorum duorum ipse spectabilis dominus D. Hieronymus non erogaret dictas uncias centum in constructione dictae Cappellae, tunc et eo casu teneatur dictus dominus D. Hieronymus solvere uncias quinquaginta pro emendis redditibus pro Conventu dicti Sancti  Francisci, ultra dictas unceas centum pro constructione dictae Cappellae, et ita voluit et mandavit.
Item praefatus Dominus Testator dixit expendisse unceas centum triginta in emptione lignaminum et tabularum  facta per Magistrum Paulum Monreale, et per Magistrum Jacobum de Valenti, de quibus dominus Testator consequutus fuit nonnullas tabula, et lignamina, voluit propterea, et mandavit quod debeat fieri computum per dictum spectabilem D. Hieronymum heredem particularem, et faciendo bonas uncias viginti septem solutas Ecclesiae Sanctae Mariae de Jesu, et uncias undecim solutas pro Maulis (mulis?), de residuo cui tabularum et lignaminum compleri debeat tectum Ecclesiae Sanctae Mariae di lu Carminu dictae Terrae Racalmuti, et voluit  quod debeat expendere unceas quindecim in pecunia in dicto tecto, et ita voluit, et mandavit, et hoc infra terminum annorum trium.
Item praefatus dominus Testator voluit, et mandavit quod facta comprobatione testamenti ispius domini Testatoris dictumque spectabilem dominum D. Hieronymum modo, et forma quibus supra tali casu  Territorio di Garamuli, et Culmitelli sint, et intelligantur adiuncta, et aggregata dictae Baroniae Terrae Racalmuti, quae nullo pacto alienari possint, nec pignorari, dari, aut obligari, imo semper, et omni futuro tempore, etiam in dicta Baronia, et sequatur naturam eiusdem Baroniae et non aliter nec alio modo.
Item ipse spectabilis dominus Testator instituit eius heredem particularem spectabilem dominam Donnam Beatricem de Carrectis uxorem spectabilis Domini D. Vincentij De Carea Baronis Sancti Fradelli et Sancti Stefani eius dilectam filiam legitimam et naturalem natam et procreatam ex eodem domino Testatore et spectabilem quondam d.a Aldonsiam eius uxorem (sic) in dotibus sibi promissis, et consignatis [f. 51] sub omnibus illis pactis, et condictionibus in contractu dotali descriptis celebrato inter ipsos spectabiles de Carea, et in unceis centum quinquaginta in scrinea, quae sunt in ea mat.ij in dicto Castro.
Et hoc pro omni et quocumque jure successionis legitimae Paternae et Maternae, et pro omni et quocumque alio jure eidem spectabili dominae Donnae Beatrici competente, et competituro  super hereditate dicti domini Testatoris, et dictae Dominae D.ae Aldonsiae eius matris.
Item dictus dominus spectabilis Testator voluit, et mandavit quod omnia et singula debita currentia ad quae impreteriuntur usque ad praesentem diem tenetur spectabilis dominus Don Vincentius Carea Baro sancti Fradelli etc. spectabili testatori virtute publici instrumenti celebrati in actis meis notarij infrascrpti, et alibi de illis praefatus dominus Testator concessit dicto spectabili D. Vincentio Carea Baroni etc. infrascriptam dilationem videlicet quolibet anno ispe spectabilis teneatur solvere uncias sexaginta tantum, usque ad integram soluptionem, et satisfactionem omnium dilactionum, incipiendo solvere, et prima soluptio fiat hinc ad annum unum numerandum ab hodie in anthea, et sic successive et non aliter nec alio modo, cum obligationibus quibuscumque contradictionibus in contrarium fortè dictantibus , et cessionibus factis per dictum spectabilem de Carea in dicto contractu manu publica et ita voluit, et mandavit.
Item ipse spectabilis Dominus Testator instituit eius heredem particularem spectabilem Dpminam D.am Portiam de Carrectis eius dilectissimam filiam, natam et procratam ex eodem Domino Testatore, et dicta quondam D.a Aldonsia eius uxore coniugen spectabilis Don Gasparis de Barresio in dotibus sibi promissis, et consignatis cum omnibus, et singulis pactis convenctionibus in contractu dotali  ... inter dictos spectabiles coniuges de Barresio expressatis , et non aliter nec alio modo; Ac etiam in unceis quinquaginta in pecunia numerata de pecuneis, quae sunt de communi, et hoc pro omni, et quocumque jure successionis legitimae Paternae et Maternae, et pro omni, et quocumque alio jure condam dominam donnam Portiam competenti, et competituro super hereditate predicta ipsius domini Testatoris, et ita voluit, et mandavit.
Item ipse spectabilis dominus Testator voluit, et mandavit, quod omnia, et singula debita ad quae teneatur spectabilis dominus D. Gaspar de Barresio eius generi ipsius domini Testatoris habeat dilationem ad solvenda per annos quatuor cursuros, et numerandos à die obitus ipsius spectabilis domini Testatoris, non obstante quacumque contraddictione in contrarium dictante, et ita voluit, et mandavit.
Item ipse spectabilis dominus testator quia contradisposuit, quod supelectilia domus, vasa argentea, servique vendantur, et praetia depositarentur [f.52] in Tabula ad nomen dicti heredis ad effectum ut supra; ideo ipse dominus Testator voluit, et mandavit, quod dictus spectabilis dominus D. Hieronymus eius filius praeferatur in emptione supradictorum rerum, et bonorum in quocumque capitale praeferatur pro eodemmet praetio quo inveniuntur ab alijs, praeter quodam in dictis servis videlicet Paolino, et Francisco in quibus praeferatur dictus spectabilis Dominus Don Fidericus praetio, quo extimabatur suo juramento credatur ab alijs et ita voluit, et mandavit.
Item spectabilis dominus Testator instituit eius heredem particularem spectabilem dominam Sororem Mariam de Carrectis monialem Monasterij Sanctae Catherinae felicis Urbis Panormi eius dilectissimam filiam legitimam, et naturalem natam, et procreatam ex eodem domino Testatore et ditta condam Domina Donna Aldonsia eius olim uxore in dotibus promissis, et consignatis Monasterio dictae Sanctae Catharinae Urbis Panormi, ac etiam in illis unceis viginti annuis redditus eidem sorori Mariae promissis, et consegnatis per ipsum dominum Testatorem durante tamen vita ipsius reverendae sororis Mariae, in quibus sit usufructuaria, et hoc pro omni, et quocumque alio jure successionis legitimae Paternae et Maternae, et pro quocumque alio Jure ipsi reverendae Sorori Mariae competenti, et competituro super hereditate ipsius domini Testatoris, stante quod Dominae Donnae Aldonsiae eius matris, ac etiam in unceis quinquaginta in pecuea, et ita voluit, et mandavit infra terminum anni unius numerandi à die obitus ipsius spectabilis domini Testatoris.
Item ipse spectabilis Dominus testator legavit mihi notario infrascripto pro confectione praesentis, et inventarij, et pro copijs praesentis testamenti, et inventarij uncias quinque, nec non relaxavit  et relaxit mihi infrascripto notario omnia jura terraggiorum, censualium, et gravorum omnium praesentium, et praeteriturum anni praesentis tertiae inditionis pro Deo, et Anima dicti Domini Testatoris per esserci stato buono Vassallo, et Servituri, et ita voluit et mandavit.
Item legavit Venerabili Conventui Sancti Dominici Civitatis Agrigenti uncias quinque in pecunia pro Deo, et Anima ditti spectabilis Domini Testatoris.
Item legavit Venerabili Ecclesiae Sanctae Mariae del Monte Terrae Racalmuti uncias quinque in pecunia pro Deo, et anima ipsius  domini Testatoris.
Item legavit Venerabili Hospitali dictae Terrae Racalmuti uncias decem in pecunia pro Deo et anima ipsius domini Testatoris.
Item legavit Venerabili Confraternitati Sancti Nicolai dictae terrae Racalmuti uncias quinque in pecunia pro Deo et anima ipsius domini Testatoris.
[f. 53] Item legavit venerabili Ecclesiae Sancti Juliani dictae Terrae Racalmuti uncias quinque in pecunia pro Deo et anima ipsius domini Testatoris.
Item ipse Dominus spectabilis Testator habente certam quantitatem calcis pro Ecclesia Sancti Juliani et dictus Dominus Testator habet unam calcariam calcis usque ad summam salmarum quingentarum incirca; ideo legavit dictae Ecclesiae Sancti Juliani, pro complendi dictam Ecclesiam Sancti Juliani, totam illam quantitatem calcis, quae est in dicta calcaria esistente in territorio de Garamuli, et hoc pro Deo, et eius Anima.
Item ipse dominus Testator legavit, et legat Ecclesiae sancti Antonij dictae Terrae Racalmuti uncias quinque, et hoc pro Deo, et Anima ipsius Testatoris.
Item legavit Glorioso Corpori Domini nostri Jesu Christi Matricis Ecclesiae Terrae Racalmuti pro Deo et Anima ipsius domini Testatoris uncias quinque p. g. in pecunia.
Item legavit, et legat Francisco Porco eius famulo uncias viginti in pecunia pro Deo et anima ipsius domini Testatoris super servitijs ei praestitis.
Item legavit, et legat Francisco de Milia eius famulo uncias decem pro Deo et Anima ipsius domini Testatoris, et pro bonis servitijs dicto spectabili domino Testatori praestitis.
Item dictus dominus Testator voluit, et mandavit, ac retulit, et refert spectabili domino D. Hieronymo de Carrecto eius filio, et successori in dicta Baronia, et pheudis, quod omnes et singulae Personae Ecclesiasticae dictae Terrae Racalmuti sint, et esse debeant immunes, liberi, et exempti ab omnibus, et singulis gabellis, et constitutionibus solvendis spectabili Domino eius successori, videlicet à gabella saluminis, vini, carnis, granorum, et olei, et hoc pro usu tantum dictarum personarum ecclesiasticarum, et ita voluit, et mandavit.
Item dictus spectabilis dominus Testator legavit, et legat reverendis sororibus Scolasticae, et Joannae Nudizzo momialibus venerabilis Monasterij Sancti Spiritus Magnificae Civitatis Agrigenti eius consanguineis uncias quinque in pecunia pro qualibet ipsarum, et hoc pro Deo, et Anima ipsius Testatoris.
Item praefatus dominus Testator ad instantiam Magnifici Domini Matthei de Carrectis, et Dominae Antoninae eius filiae dixit et declaravit qualiter tempore vitae condam spectabilis Cesaris de Carrectis audivit ab eodem domino Cesare, qualiter ipse dominus Cesar erat filius Dominae condam Contissae de Valguarnera, quae erat olim sui Patris condam dominorum Sigismondi, et Valentini de Valguarnera condam Cesaris .... et Sigismondi de Valguarnera ad invicem .... debunt sui consanguinei in secundo gradu ut dicunt di cugini carnali, et condam spectabilis Cesare natus fuit,  [f. 54] et dominus Annibal de Carrectis eius filius, et dicto domino Sigismundo de Valguarnera natus fuit condam dominus Gilibertis Valguarnera eius filius, et praedicto condam D. Annibale natus fuit condam Magnificus Mattheus de Carrectis eius filius ex dicto condam domino Giliberto natus fuit condam dominus Balthassar de Valguarnera eius filius baro  Cabricae, et ex dicto Magnifico Mattheo, nata fuit dicta Magnifica Antoninella eius filia quae contraxit matrimonium cum praedicto domino Balthassare de Valguarnera, et ita dixit, et declaravit tamquam consanguineus praedictorum praenominatorum,  quia ita credit, benè cognovit, et audivit, et hoc cum juramento etc. Unde ad instantiam dictorum Magnificorum  Matthei et Antoninae Patris, et filiae pro eis stipulantibus me notario publico, factum est praesens capitulum pro exoneratione conscientiae jacens in lecto infirmus, confessus et contritus ut dixit etc.
Item ipse Dominus Testator legavit, et jure legati reliquit nobili Aloysio la Regina uncias viginti unam per eum debitas dicto spectabili ad complimentum omnium. et singulorum eorum competitorum etc. et non voluit quod si dictus nobilis Aloysius mori contingerit sine filijs de suo corpore legitimé descendentibus, quod utique spectabilis D. Hieronymus de Carrectis heres particularis possit consequi, petere, habere super bonis dicti nobilis Aloysij dictas uncias viginti unam et ita voluit, et mandavit.
Item ipse dominus Testator voluit, et mandavit quod omnes debitores dicti spectabilis domini  . . . . . . . quam apparent solvisse eumdem spectabilem dominum D. Fidericum eius filium tali casu voluit et vult quod contractus inter eos celebrati in actis meis vel alibi intelligantur, et sint cassi, et irriti . . . . .
Item dictus dominus Testator declaravit qualiter habuit certas medelas (?) Antonino de Valenti Aromatario, quod voluit, et vult quod tassatis per magnificum protomedicum dictis medelis solvantur heredibus dicti condam nob: Antonini, et tali casu possit fieri convenctio cum illo debito lignaminum, et tabularum.
Item praefatus dominus Testator voluit et mandavit quod omnes medelae traditae tam per ipsum dominum testatorem, quam pro famiglia ipsius domini Testatoris per nobilem Alexandrum La Barbera sine facta taxactione Protomedici.
Item ipse spectabilis dominus Testator legavit, et legat Magnifico, et spectabili Domino Antonino de Russis videlicet Reverendo eius devotissimo unum  [f. 55] pultrum annorum quatuor etiam lu pultru stornello  fittu quali allora era all’erba.
Item ipse spectabilis dominus Testator dixit et declaravit, ac cum juramento declarat se fore et esse satisfactum in praectio praedicti spectabilis D. Balthassarij de Barresio . . . . . . .
uncias setuaginta quatuor, et resto ad complimentum omnium et singularum pecuniarum solvantur per ipsum spectabilem dominum Testatorem dicto spectabili domino D. Gaspari, tam de contanti quam pro bonis compensis in summa praedicta illas uncias quinquaginta quas ipse spectabilis dominus Don Gaspar habuit à ditto spectabile Domino Testatore diebus praeteritis nomine veri, et puri mutui in dorso eius partitis, et electionibus virtute apocarum factarum manu publica diebus & De quibus unceis quinquaginta ipse spectabilis dominus Don Gaspar fecerat actum mandatorium Magnifico Fiderico, et Jacobo de Barresio eius generibus ... actis intelligantur et sint cassi & et ita voluit et mandavit.
Item ipse spectabilis dominus Testator voluit, et mandavit quod illae unciae centum legatae spectabili Dominae Beatrici Baronissae Sancti Fradelli, et Dominae Donnae Portiae uxoris spectabilis domini Don Gasparis de Barresio eius filiabus in praesenti testamento voluit et vult quod solvantur de contanti ut dixit nihilominus, ipse spectabilis dominus Testator voluit et mandavit quod dictae unciae centum solvantur per ipsum spectabilem dominum D. Fidericum, et illas ipse spectabilis dominus D. Fidericus computare debeat, et habeat in compotum dictae eius praetentionis hereditatis praedictae et hoc . . . . . . in hereditate praedictae, reliquae unciae . . . . . . . . . Domino D. Fiderico et ita voluit et mandavit.
Item  legavit, et legat . . . . . unciae quinque pro Deo et eius anima.
Item elegit eius corpus sepelliri in Ecclesia Sancti Francisci dictae Terrae indutus ordinis ditti Sancti Francisci et ita voluit, et mandavit.
Item dictus dominus Testator dixit et declaravit quod super bonis praedictis Petro de Cachertone habet uncias duas censuales, annuales, et rendales. Ideo de eis legavit, et legat Venerabili Conventui di lu Carmine unciam unam. et tt. sex pro [f. 56] pro illis uncia una et tt. sex quos restabunt super eius bonis Sanctae La Lomia quae bona voluit quod intelligantur, et sint de cetero dissobligata, restans supradictorum reddituum ad complementum dictarum unciarum duarum relaxavit, et relaxat heredibus dicti condam de Cachertone, quia fuerunt male impositae et ita voluit, et mandavit.
Item instituit in eius fideicommissarium et praesentis testamenti exequutorem Reverendum D, Franciscum Deleo, Vicarium praedictae Terrae Racalmuti cum pacto intradicto.
Et hoc asseruit esse eius ultimam voluntatem dicti Testatoris, quam voluit valeat jure testamenti et . . . . testamenti non valeret, debeat valere iure codicilli non & . . . . . . . . . . . .
Testes sunt hij Videlicet
Ego frater Sigismundus de Agrigento testor
Ego Antoninus de Russis U.J. Doctor interfui et testor
Ego Sacerdos de Leo interfui, et testor
Ego Marcus Piemontisius interfui, et testor
Ego Vincentius Damianus interfui, et testor
Ego Mattheus Damianus interfui, et testor.
Ex actis condam Jacobi Damiano copia per me notarium Michaelem Angelum Vaccaro notario Racalmuti dictorum et aliorum act. conservatorem generalem. - Coll. Salv. .
 
[ii])  APPENDICE N.° 2
ARCHIVIO DI STATO IN PALERMO - PROTONOTARO DEL REGNO -
PROCESSI D’INVESTITURE  - BUSTA N. 1538 - PROCESSO N. 2872
FEUDO: CONTEA E TERRA DI RACALMUTO
COGNOME E NOME DELL’INVESTITO: DEL  CARRETTO GIOVANNI
ANNO: 1584
-------
 
 
P/ntat./t in officio Regni Siciliae prothonotari .. die XXVII Augusti XII^ Ind. 1584
.... Vinc. Bottonus prepositum Regni Fisci .... de Rao p.
 
Memoriale oblatum et presentatum in officio Regni Siciliae Prothonotarii .... per Joseph Pompeano alterum ex peocuratoribus ut constit vigore procurationis celebrate in urbe felice Panormi in actis no: not. celebrate in urbe felicis Panormi in actis no: notari Joseph la Mastra die IIJ° mensis Julii proximi preteriti XII^ ind. 1584 cum bonis testimonialibus et sigillo dictae  ut in urbis in pede illustris don Joannis de Carretto baronis Cerami filii primogeniti legitimi et naturalis ac heredis particularis illustris quondam Hieronimi de Carrectis olim comitis terrae Racalmuti ac tenentis et possidentis  ob mortem dicti quondam illustris Hyeronimi et institutionem heredis sibi factam per ipsum quondam comitatum dictum terrae Racalmuti cum castro ut constitit vigore solemnis testamenti celebrati in actis magnifici notari Jacobi Devacanti felicis urbis  Panormi die XIIIJ^ mensis Januarij XJ^ Ind. 1582 aperti et publicati  in actis eiusdem notari Jacobi Devacante die XJ^ Augusti XI^ ? Ind. 1583 [forse 1582]et transumptati in actis notarii Joseph Lo Mastro die XVI februarii XII^ Ind. 1583.... ad capiendo investituram predictam ob mortem
Ponit qualiter prefatus illustris don Hyeronimus lo Carretto olim comes dicti comitatus tenuit et possedit terram predictam Racalmuti cum eius castro pro ut patet per investituram per eum olim captam die 20 decembris VI Ind. 1561.
 
Cuius tenorem sibi protestatur
Ponit qualiter prefatus ill. don Joannes  est heres particularis predicti comitatus cum juribus et pertinentiis  suie et eius castro pro ut patet vigore capituli testamenti facti in actis predicti notarii Joseph de Vacanti die XIV^  Januarii XI^ ? Ind. 1582
cuius tenorem sibi protestatur
Ponit qualiter spect. don Caesar Lo Carretto veluti procurator prefati illustris don Joahannis lo Carretto cepit vacua et libera ... comitatum et terram Racalmuti pro ut patet per actum ... celebratum in terra Cerami in actis  notarii Antonini de Gagliano die VI^ Augusti XJ^ ind. 1583.
cuius tenorem sibi protestatur
Ponit qualiter Cadaver prefati ill. don Hieronimi del Carretto  sepultum et defunctum fuit in ecclesia Santae Mariae de Jesu extra moenia felicis urbis Panormi die 9 mensis Augusti XI^ Ind. 1583 pro ut patet per fidem authenticam parochialis ecclesiae Sancti Jacobi Maritime eiusdem urbis felicis Panormi die 14 Julii XII Ind. 1584.
 
cuius tenorem sibi protestatur
Ponit qualiter prefatus illustris don Joannes del Carretto pro capiendo investituram predictam predicti comitatus et prestando juramentum et homagium fidelitatis constituit procuratorem suum dictum so. Joseph Pompeano pro ut patet per predictam procurationem.
 
cuius tenorem sibi protestatur
 
Ponit qualiter prefatus illustris don Joannes del Carretto  contendit ? titulum comitatus predicti vigore  exequutorie regii privilegii predicti comitatus date Panormi die 28 Junij V^ Ind. 1577.
cuius tenorem sibi protestatur
 
Ponit qualiter terminus ad captandum investituram dicti comitatus fuit eidem comiti prorogatus per ill. Presidentem per mensem pro ut patet per supplicationem relatam per sp. Antoninum de Bellis magistrum rationalem regii patrimonii die XVII Julij XII Ind. 1584.
cuius tenorem sibi protestatur
 
Investitura spectabilis don Hyeronimi del Carretto.
 
Die XX Decembris V ind. 1561 apud urbem felicem Panormi et in sacro regio Palatio eiusdem urbis spectabilis dominus don Hieronimum de Carretto filius primogenitus legitimus et naturalis et heres particularis quondam spectabilis don Joannis de Carreto olim Baronis terre Racalmuti tenens et possidens ob mortem dicti quondam sp: don Joannis eius patris et institutionem heredis sibi fattam per ipsum condam terram predictam Raccalmuti cum eius castro sicuti de possessione dicti condam sp: don Joannis constat per aliam investituram per eum captam olim die XI martii p.e ind. 1558 de morte autem successione primogenitura et possessione predictis constat per testes numero sufficienti receptos per officium regni Siciliae prothonotarij die XV^ decembris V^ ind. 1561 et capitulum testamenti in attis egregij notarij Jacobi Damiano ij^ mensis januarij iiij^ ind. 1560 et attum possessionis de ditta baronia in attis ditti notarij de Damiano die VIII^ Januarij IIIJ^ Ind. 1560 quam et quos investituram testes ipsos capitulum testamenti  et attum possessionis huiusmodi .....
Est sciendum qualiter inter alia capitula sollemnis testamenti condam Ill.mi domini don Hyeronimi Carretto ultimi ? sub quo decessit clausi et sigillati die XIIIJ mensis Januarij  [septembris?] XJ Ind. 1582 et post eius mortem aperti et publicati in actis m. notarij Jacobi de Vacante die XI^ mensis augusti XI ind. eiusdem  1583 transumptati in actis meis infrascipti  notariii die XVI septembris XII Ind. 1583 fuit et est capitulum infrascriptum tenoris sequentis videlicet:
 
Item dominus spectabilis testator cum et sub preceptis ordinibus statutis jurisditionibus et aliis infrascriptis instituit eius heredem particolarem illustem dominum  don Joannem Carretto baronem terre Cerami eius filium primo genitum legitimum et naturalem natum et procreatum ex eodem domino testatore et ill. domina donna Helisabetta eius uxore in dictu comitatu et terra Racalmuti eiusque feudis gabellis redditibus vassallis utriusque sui ipsius comitatus juribus jurisditionibus et pertinentiis suis omnibus et singulis  et suo integro statu et cum omnibus et singulis oneribus et subjugationibus debitis supra dicto comitatu et suo jure legitimo dicto ill.i don Joanni  eius filio primogenito competenti supra omnibus et singulis bonis allodialibus ipsius dicti testatoris nec non ill. dictum don Joannem eius filium primogenitum instituit eius heredem particolarem in omnibus juribus et actionibus exspectantibus  et competituris dicto domino testatori pro et emptione quacumque feudorum et subjugationum in bonis feudalubus eis forte competentibus et competituris in comitatu .. et terra Racalmuti et etiam in illis  unciis nonaginta redditualibus olim debitis condam m.is Beneditto et Francesco tam supra dictum comitatum olim baronia dictae terrae Racalmuti
redemptis per ipsum ill.m dominum testatorem  de propriis eius pecuniis ac etiam in illis uncis septingentis ... solutis et erogatis per ipsum d. testatorem pro vestimentis et aliis expensis pro ipso dom. don Joannem tempore sui maritagij de quibus apparent partite tabule et jurium cessiones et venditoribus pannorum sericorum et aliarum rerum et etiam in illis uncis  sexcentis mutuatis per eundem dictum testatorem dicto domino don Joanni eius filio per dictas tabulas huius universitatis que fuerunt  solute per eundem dom. Joannem huius Racalmuti pro interusurujsdecursis; item etiam in omnibus benefattis et melioramentis fattis per ipsum d. testatorem in castro et dicta terra ac comitatu Racalmuti et maxime in cuneis ? fomarijs viridarijs molendinis et aliis benefattis in ditto comitato et in mero et misto imperio dicti comitatus ac titulo dicti comitatus aquisito  per dictum dom. testatorem et in omnibus expensis fattis per ipsum dominum testatorem in pro.. ipsius domini don Joannis et eius famiglia hic presenti in eius domo et in dicta terra Racalmuti   in propria habitatione ipsius testatoris pro vittis et alimentis nec non in pecuniis solutis dicto domino don Jianni ex promissione illorum scutorum mille promissorum in contrattu matrimoniali ipsius domini don Joannis cum ill. donna Beatrice eius uxore baronissa dictae terrae Cerami celebrato in actis m. notarii Bartholi (o Gerlando ?) de Bassono (o Bascone) die XXIIIJ mensis martii XII ? Ind. 1568 et etiam in omnibus et singulis pecuniis et redditibus solutis seu datis et consignatis per ipsum dittum testatorem dicto quondam don Joanni quocumque et qualiscunque et etiam in dotibus debitis a dicto domino testatori condam spect. donnae Aldontiae
-----
eius matris de quibus ipse domus testator  de quibus itaque dicta dos quondam dominae donnae Aldontiae ac predicti reditus unc. 90 et omnia alia et singula supraditta acrescant ? dicto comitatui et ab eo numquam possint segregari nec in eius prejudicium et successorum in ipso comitatu possit dictus dominus don Joannes nec eius successores  disponere alienare nec gravare et hoc pro omni et quocunque jure eidem dom. don Joanni competenti   et competituro supra bonis omnibus et singulis ipsius dom. testatoris et ratione  .. eius legitime supra bonis allodialibus ipsius dom. testatoris quoniam sic dictus dominus testator fieri placuit et ..
 
Ec actis meis notarii Joseph lo Mastro Pan.
capitulum testamenti conda. ill.mi don [Hyeronimi] de Carretto  comitatus et terrae Raghalmuti
 
Pro
Ill.mo dom. don Joanne de Carretto
filio primogenito comite
 
La extratta del detto not. Joseppi lo Mastro la conoxeranno in la città di Missina li infrascritti
 
Io magnifico Andreotta Cotta portieri di cammera
Io magnifico Jesus .. mastro in la Corte del santo Officio in ditta città
Io magnifico Giovanni Antonio La Porta sollicitatore
Io JoanPetro di Marottis sollicitatore
 
-------
 
Actus possessionis
 
Die VIIIJ augusti XI^ Ind. 1583
 
Cum ill.mus condam d. Hieronimus del Carrecto comes terre Racalmuti ut Domino placuit mortuus et defuntus fuerit in urbe felicis Panhormi et ei successerit pro ut dsuccedere debuit  et debet in comitatu preditto ex patto et providentia principis ill.mus don Joannes del Carrecto et quia primogenitus filius legitimus et naturalis et indubitatus successor virtute suorum privilegiorum et aliorum actorum et scripturarum
propterea hodie preditto die sp. d. don Caesar del carrecto de civitate Agrigenti m. n°. cognitus presens coram nobis  in dicta terra Racalmuti tamquam procurator prefati ill.mi dom. don Joannis virtute procurationis celebrate in actis meis die VII presentis mensis virtute dictorum suorum privilegiorum et quorum eciam jurium contractuum et scripturarum et cum omni meliore modo et forma quibus melius et utlius dici fieri et excogitari potuit in favorem et utilitatem ipsius ill.mi d. don Joannis tamquam filii primogeniti et indubitati successoris ob mortem prefati ill.mi d. don Hieronimi del Carretto eius patris ex pacto et providentia principis vigire suorum privilegiorum et omni meliore modo et nomine et continuando possessionem in qua fuit et est et quibus opus est ad nomen ipsius ill.mi don d. Joannis cepit et apprehendit realem attualem naturalem corporalem vacuam liberam et expeditam possessionem dictae terre Racalmuti comitatus et status jurisditionis civilis et criminalis ac meri et mixtri imperii et aliorum jurium et continentium suorum universorum.
Et per me infrascriptum notarium ad instantiam et rogationem nob. sp. d. presentis vocantis serie et ipse dominus .. per eum pro eius nomine .. inductus insinuatus ? positus et immissus fuit et est in eadem possessione terre preditte comitatus et status cum omnibus et singulis suis juribus et aliorum suorum pertinentiis universis ....  eiusdem integro indiminuto statu, jurisditione civili et criminali meroque et mixto imperio ad dictum comitatum et statum spectantibus et pertinentibus vigore dictorum suorum privilegiorum et et aliarum scripturarum. Et hoc per apprehensionem clavium castri apertionem et clausuram  ... januarum
 
------
 
 
introitum et exitum deambulationem in eo   et eius stantiis et remotionem destitutionem et revocationem officii castellanie in persona magnifici Joannis Bartoli Chiccarano  et officii Secretie in persona magnifici Jo: Antoni Piamontesi, officii capitanei et judicis et  magistri notarii  in persona magnif. Artalis Tudisco Nicolai de Monteleone et Rayneri Fanara et eorum substituturum et officii juratie in persona m. Martini Rizo Antonucii Monreali Philippi Vaccari et Nicolai Capoblanco et officii  magistri notarii....  herarij fiscalis in persona mag. Jacobi Puma et no. Pauli Cachiaturi.
Et per novam eletionem et creationem in officiis predictis et in presonis predictorum et eorum substitutorum ad beneplacitum et usque ad aliam creationem officialium et per alias circumstantias .. et adhibitas et alia signa demostrantia ipsam possessionem  et in signum vere realis actualis naturalis et corporalis possessionis et unde ad cautelam predicti ill.mi d. don Joannis  certi ... veritatis et huius rei testimonium factum est presens instrumentum per me not. Antonini de Gagliano regi publici notari terre Cerami ipsius regni vocatur rogatur et registratur suis die loco et tempore valiturum
presentibus pro testibus clerico Francisco Nicastro m.° Petro Romano m.° Marino de Mulè et m.° Petro Cachiatore
 
Eodem  pro extensione  possessionis preditte fuit accessum per me predictum infrasciptum notarum et dictum sp. don Caesarem del Carretto procuratorem cum testibus infrascriptis  extra terram Racalmuti et ad feudum dictum de Racalmuto, feuda de Donnacale (Donnafala?), Garamuli. Culmitelli viridarum  flumarias vineas dicti comitatus et apprehensa possessio ad nomen dicti ill.mi do. don Joannis intoitum et exitum  ... concessionorum herbarum ob ren.. arborum inter lapidum de conce... aquarum  et alia signa et sollemnius demostrantia ipsam possessionem  ... testis Nicolaus de mastro Simone, m.° Petrus de pomis et m.° Petrus Buxemus.
 
Ex actis mais not. Antonini de Gagliano Regij p. notarii Cerami  et per regnum
Coll. Salva
 
Nos Jurati terrae Cerami omnibus et singulis presentes visuris fidem indubitatam facimus quod prefata ... superius sua manu propria subscriptus
 
----.
 
 
fuit et est publici notarii .. autoritate fidelis et legalis ditte terrae et per totum regnum cuius actis copiis et extrattis in sudicto regno omni facie ? adhibetur  .. fides et ideo prescitte copie actus possessionis tamquam autentice quilibet indubiam poterit prestare fidem in cuius rei et  ... fieri  facimus suis subscriptionibus sigillo munitis. datis Cerami die 24 dicembre XII ind. 1583
+ Joannes Martinus Se.. J.
+ Hanibal La missinia juratus [Apposto il sigillo che è indecifrabile]
 
-----
 
Proc.o ad capiendum possessionem
 
Die VII^ augusti XI^ Ind. 1583
 
Presenti scripto publiconotum facimus et testamur quod ill.mus dominum don Joannem del Carrettodominus et baro terre cerami filius primogenitus legitimus et naturalis et indubitatus successor ill.mi domini don Hieronimj del Carretto Comitis Racalmuti infirmi et laborantis in externis in urbe fel. Panhormi ut asseritur et per literas testatur. m. co. presens coram nobis omni meliore modo etc. sponte fecit constituit creavit et solemniter ordinavit in suum verum legitimum et indubitatum procuratorem actorem factorem etc. spett. d. don Cesarem del Carretto  Civitatis Agrigentis  licet absentem tamquam presentem ad vice nomine et procuratorio ipsius ill.mi d. don Joannis constituentis et pro eo se personaliter conferendum in dictam terram Racalmuti et eius territorium et quo opus erit sequuta tamen morte ipsius ill.mi d. don Hieronimi continuandum et capiendum ... opus est possessionem dicte terre et comitatus et status Racalmuti et jurisditionis civilis et criminalis merisque et mixti imperij  et universorum suorum jurium et pertinentium officiales destituendum removendum et revocandum et alios de novo creandum et eligendum ...
confirmandum ut Capitanium  Judices Secretum Juratos Magistros notarios et alios quosvis officiales et omnia alia faciendum que in primum necessaria fuerunt et eidem provuratori placuerit et benevisum fuerit. Et de ipsis possessione revocatione mutatione eletione et confirmatione quoscumque actus necessarios requisitos et opportunos fieri faciendum et mandandum se protestandum insinuandum se constituendum
Et consensum dans et concedens permittens se ratum confirmatum  sub ..
 
Testes m. ... et Antoninus La Missina et m. Jo Franciscus Schillaci Terrae cerami
 
Ex actis meis not. Antonini de Gagliano Regii publici  Not.  Cerami et per totum regnum
coll. salva.
Nos Jurati terrae Cerami omnibus et singulis regni officialibus presentes visuris fidem facimus quod prefatus magister notarius Antoninus de Gagliano superius sua manu propria subscriptus fuit et est regia  autoritate publicus notarius fidelis et legalis dicte terrae et pro toto hoc Siciliae Regno cuius actis copiis et extrattis in judicijs et extra  omnifariam adhibetur  .. fides et ideo suprascripte copie procurationis  tamquam autentice quilibet indubiam poterit prestare fidem in cuius rei et  ... fieri  fecimus nostris subscriptionibus sigillo munitis. datis Cerami die 24 dicembre XII ind. 1583
.+ Hanibal La Missinia juratus
+ Joannes Martinus Se.. J
[Apposto il sigillo che è indecifrabile]
 
 
---
 
 
Fides mortis ill.is don Hyeronimi del Carretto
 
Die 14 Julii XII^ Ind. 1584
 
Nos P. Raphael de Natale et P.  Dionisius de Martina Capp.ni Parr.lis Ecc.e S.ti Jacobi Maritimae u.f. Panhormi fidem indubitatam facimus omnibus, et singulis has presentes visuris, lecturis, et audituris quod in uno ex libro dictae Eccl.e in quibus notantur mortua, invenitur nota tenoris sequentis. V.D.
 
Die nono Mensis Augusti XI^ Ind. 1583
 
Fu sep.to in S.ta Maria de Giesu extra moenia lo Ill.mo s.or Do’ Geronimo Lo Carretto conte de Racalmuto.
 
In quorum fidem, et testimonium predictam notam nostra propria manu subscripsimus suis die loco, et tempore valiturama.
dat. Pan: die precalendato
 
+ P. Raphael de Natale Capp.us ut supra
+ P. Dionisius de Martina Capp.us ut supra
 
Coll. facta
 
[segue in calce e nella foto n. 18 del retro la lunga formula di convalida delle firme dei due precitati cappellani in data 17 luglio 1584 a firma di Joanne de ponedo mag. not. e con sigillo che risulta indecifrabile]
 
---
 
 
Proc.o ad capiendum investituram et prestandum juramentum
 
Die IIJ Julii XII^ ind. 1584
 
Presenti scripto publico notum facimus et testamur quod Ill.mus dominus don Joannis del Carretto Comes Rayhalmuti  ... mihi not. cognitus  coram nobis omnibus melioribus modis etc. sponte constitit creavit et sollemniter ordinavit eius veros legitimos et indubitatos procuratores actores et fattores m. Joseph Pujades ? et Scipionem Birignami ? licet absentem tamquam presentem et quemlibet eorum  in solidum tam .....
investituram dicti sui comitatus Rayhalmuti ... ob mortem quondam ill. dom. d. Hieronimi del Carretto olim sui patris et virtute et autoritate suorum privilegiorum  ... et successionum ...
item et prestandum juramentum  homagiij
....
atque causam ... constitutionis
 
------------
[
 
d.. et allegandum ....
unde...
---
Testes Cesar Gallo et Carolus  ...
 
Ecx actis meis not. Joseph Lo Mastro Pan.
Coll. facta
[segue in calce l lunga formula di convalida della firma del notaio Giuseppe Lo Mastro in data 1o luglio 1584 a firma di Joanne de Pinedo ? mag. not.]
 
 
Philippus etc.
 
Universis in hoc Sicilie Regno Ill.bus  sp. m.cis nob: magistro Just.rio presibus tribunalium judicibus mag. regie curie m.is racionalibus Th.rio et con.ri regii patrimonij  advocatis quoque per procuratoribus fiscalibus ceterisuq demum universis et singulis officialibus presentibus et futuris eiusdem Regni majoribus et minoribus quocumque officio titul. autem sine dignitate fungentibus cui vel quibus presentes presentate fuerint consiliarijs et fidelibus regijs dilectis salutem
 
 
Sacra Catholica Majestas regis domini nostri per eius sacrum Regium privilegium omni qua decet sollepnitate expeditum providet et mandat sub forma sequenti: V.D.
Nos Philippus Dei gratia rex castelli Aragonum legionis utriusque Siciliae Hierusalem Hungarie Dalmatie Croatie Navarre Granate Toleti Valencie Gallurie Maiorcarum Hispalis Sardinie Cordube Corsie Martie Grennis Algarbiorum Algezare Gigraltaris Insularum Canarie nec non Insularum Indiarum Terre Firme Maris Oceani Archidux Austrie Dux Burgundie Brabanice et Mediolani comes Barcinone Sandrie et Tirolis dominus Viscaije et Moleni dux Athenarum et Neopatrie comes Rossilionis et Ceretanie marchio Oristani et Gozeani universis et singulis presenturum serie inspecturis tam presentibus quam futuris fuit ille mos apprime antiquus nobis ut qui serviciis propriis ac maiorum suorum  illustrantur honoribus quoque et titulis cohonestaverunt quare cum multis in rebus magni ponderis et momenti que tam pacis
-------
 
quam belli tempore sic in prefato nostro ulterioris Sicilie Regno quam alibi se se obtulere sp. fidelis nobis dilectus don Hieronimus Carrettus ex marchionibus Savone eius insignite virtutis ac infrascritta animi documenta non absque fortunarum factura et sanguinis effusione eviderit consideramus quam modo procedessorum suorum insignia obsequia que ser.mis retro regibus felicis recordationis ubi illa necessitas exposcebat  fideli animo  promptaque voluntate exhibuere  vetustamque nobilitatem et splendorem familie Carrettorum que  tantum in prefato regno verum in aliis proceris nostris et exteris titulis variis ornata illustrata ac insignita est si modo relinquomus celebres alios viros ex eadem  stipite discendentes qui merito preclaras ac sublimes dignitaties ecclesiastice status nacti sunt.
Volentes igitur erga prefatum don Hieronimum Carrettum gratos nos exhiberi ut omnia supra dicta exposcunt ac intelligentes ipsum bonis fortunarum satis predictum esse non ab re nostra alienum esse diximus et terram Racalmuti quam sub titulo baronie justis et legitimis titulis in feudum a nobis ac regia nostra curia prefati nostri Ulterioris Sicilie regni cum ipsius castri terris vassallis vassallorumque redditibus juribus actionibus jurisdictionibus et integro eorum statu alii prehemenentiis juxta formam suorum privilegiorum et investiturarum
se asserit tenere et possidere, in comitatus titulum gradum et honorem erigi illustrari et insigniri juberemus tenore presentium ex certa scientia consilijque nostri penes notassistentis maturaque delibera curie prohabita ex gracia speciali regiaque auctoritate nostra terram ipsam Racalmuti in comitatus titulum eregimus insignimus et illustramus teque eundem don Hieronimum Carrettum dicte terre comitem tuosque heredes et successores ordine successorio facimus creamus constituimus et ordinamus illosque comites de racalmuto dicimus et nominamus ab aliisque in omnibus et quibuscmque  attibus et scrpturis dici et nominari volumus et perpetuo reputari decernentes  et volentes  ut deinde tu idem don Hieronimus Carrettus tuique heredes et successores predictis omnibus et singulis graciis privilegiis prerogativis juribus dignitatibus favoribus immunitatibus preheminentiis libertatibus exemptionibus uti frui et gaudere possint et valeant quibus huiusmodi titulo et honore decorati potiti sunt seu quomodolibet potiuntur et gaudent potirique et gaudere possint consueto ordine vel de jure ita ut in prlamentis et agregactionibus   titulatorum et baronum eiusdem regni et aliorum per nos ac successores nostros et proreges in dicto regno pro tempore existentes faciendis tamquam comes dictae terre vocari tractari et honorari debeas ac a nobis et ipsis tua dignitas gradus et locus observetur ut solitum est statuentes et declarantes expresse  quia  ? presentis tituli concessionis privilegium
-------
 
 
sit et esse debeat tibi don Hieronimo Carretto tuisque heredibus et successoribus predictis futuro et presente stabile reale validum et firmum nullumque in judiciis aut extra sentiat dubitari  ob actum defectum involucrorum aut noxie cuiuslibet alterius detrimentum  sedd in suo semper robore et firmitate pervenerit fidelitatem nostram juribusque nostris et alterius semper salvis et reservatis serenissimo propterea Ferdinando Principi Austriarie ? et Gerunde filio primo genito nostro clarissimo ac post  felices et longevos dies nostros in omnibus Regnis et dominiis et dom.. nostris Deo propitio inmediato heredi et legitimo successori intentum aperientes nostrorum nostrorum sub paterne beneditionis obtentu dicimus eumque rogamus illustribus vero spett. nob. magnificis dilectis consiliariis presentibus nostre m. r. c. patrimonii ac sacre conscientie judicibus nostre m.r.c. magistris Rationalibus  Th.rio et consiliari nostri regigii patrimonii  advocatis quoque et procuratoribus fiscalibus uterisque demum universis et singulis officialibus et subditis nostris maioribus et minoribus in dicto ulterioris Siciliae Regno, constitutis et constituendis dicimus et distinte percipiendo mandamus ad incursum nostre indignationis et ire penarumque unciarum mille nostris inferendarum herariis virtute presentum nostrarum concessionum omniaque et singula de supra contenta a prima eius linea usque ad ultimam tibi prefato
 
......
 
don Hieronimo Carretto tuisque heredibus et successoribus teneant et observent tenerique et observari faciant inviolabiliter per quoscumque juxta eius seriem continentiam ac tenorem plenioris cauti secus agere fieri ne permitteri ratione aliqua sive causa pro quanto dictus serenissumus princeps nobis morem gerere ceteri autem officiales et subditi nostri p.ti prescriptam penam cupint evitare in cuius rei testimonium  presentes fieri jubimus nostro comuni negociorum prefati ulterioris Sicilie Regni sigillo impendenti munitas.
Dat: Ins.to L.so Regali die XXVII mensis Junii anno a nativitate Domini millesimo quingentesimo septuagesimo sesto regnorum autem nostrorum videlicet Hispaniarum et ulterioris Sicilie anno vigesimo primo citerioris Hierusalem et aliorum regnorum anno vigesimo tertio.
Jo el Rey v.t
princeps milit v.t Ramondettus  Rs v.t
Ideaque  ? pro Th.rio generali  et consiliare Sicilie Dominus rex mandat mihi Didaco de Vargas solvat in exequuturiis Avolas protaxatore in privilegiorum  Sicilie XV fol. 159. Pre.. ex.. Ill.mi domini viceregis  Panhormi die primo Jnij V^ Indicionis 1577 et mandat excellencia sua quod sp. cons. regij patrimonij recognoscat et referat Valerius Arcabaxus
 
..............
 
 
secretarius et referendarius
Pan: die V° Junii V^ Indicionis 1577 facta relatione et recognitione predicta sua excellentia providet et mandat quod fiant exequutorie  sub visione sacri Regij consilii Hoczes ? proconservatore et volentes nos ut tenemur regjs obedire mandatum pronnidimus et ita harum serie vobis et vestrum cuilibet dicimus committimus et expresse mandamus quatenus dictum preinsertum regium privilegium omniaque et singula in eo contenta exequamini compleatis ? et inviolabiliter observatis per quos dicit faciatis  ad unguem juxta sui seriem continenciam et tenorem pleniorem ac de verbo ad verbum a prima linea usque ad ultimam et non secus agatis agire permittentes ratione aliqua sine causa pro quanto vos officiales quibus pena imponi potest graciam regiam charam habetis nobisque vero quibus imponi potest
-------
sub pena florenorum mille fisco regio applicanda
Dat: Panhormo die XXVIIJ Junij V^ Ind. 1577
 
M. Ant. Colonna
 
Cifontes de heredia Pres:                                                                    Modestus Gambacurta Pres.
v.t Franciscus Rizuli                                                                           Ottavius del Bosco
Jo: Batta de Ballis           Guglielmus Pujades generalis Th.ius         Petrus Augustinus
Carolus Infontanetta                                                                           Locedellus
Don Galeottus Olatamoni                                                                   Hoches proconservatore
Jo: Jacobus Contarini                                                                          Marianus
Blasius Magnanus                                                                               Bononius
D. Petrus de Ferro f.p.                                                                          Antoninus de Ballis M.R.
D. Petrus de Gregorio pro prothonotario                                             Antoninus Xibecca
 Dominus vicerex m.t mihi Valerio Arcabuxo ... de sacro cons.o presentes in cur..
 
R.C. fol. 476
ex registris regie cancellarie hius regni Sicilie extratta est
 
Coll. sal.
Vincentius Gabriel secundus magistrus dicte Regie Cancellarie.
 
------------------
 
Ill.mo Signore
 
Don Gioanne Carretto conte di Racalmuto ha di prendere la investitura di detto contato per la morte del condam Ill. don Geronimo Carretto suo padre, successoli, del quale prese la posessione cum juribus et pertinentiis suis e perchè lo veni a periri il termino et instantia dello anno alli octo di augusto proximo da venire, che per alcuni impedimenti non li ha possuto sin ad hora prendere, supplica Vostra Signoria Ill.ma sia servita quelli prorogarsi di altri mesi dui...
 
.......
 
 
Ill.mo Signore
Don Gioanne Carretto conte di Racalmuto ha di prendere la posessione
 
.....
 
 
Messane XII^  Julii  XV^ Ind. 1584
Habeat menses ‘’ [di proroga?]
 
 ..
.. Gio Maria
 
del
Conte di Racalmuto
Messane XVIII Julii XV^ ? Ind. 1584
Tribunal R. P.nii referat pro die adnotata
mense XVII Julii XV? Ind. 1584
sp: f.p. referat
reg. per sp: de Ballis  cons.
..
 
Dice che ha di prendere la investitura di detto contato et perchè havi havuto travagli nello taxari delli doti di paragio delli soi sorelli quella non ha possuto prendere et li veni a periri il termino del anno supplica v.s. ill.ma quello prorogarsi di altri mesi  dui
 
... habuit et habet ...
 
Habui pro jure meo pr.nti processus investiture una cum registro uncias quinque tt.nos 3.7.3
 
Leander de Parchi proregio locumtenente in officio p.
...
.. potrà far la conta de la
.. 5.3.7.3 tanta nel processo
... et delibatio
... 1600...
Processus investiture comitatus terre Racalmuti Pro Ill.e don Joanne del Carretto
 
Habui unc. unam et tt. decem et octo
coll. salva
XIII^ Ind. 1584 et 1585
die 29 augusti XII^ Ind. 1584
Habui in .. tt. 3.7.3. pro presente investitura presentis processus et regestri investiturae comitatus Racalmuti
Mattheus de Brandisiis
Messane die VI^ mensis Settembris XIII^ Ind. 1584
prestitit juramentum in formis presentibus prestationibus spett. don Cesare de Marchisio barone Scalette sp: ..  [Joanne ?]de Ansalone pro The.sio ... Philippus ? Garhon ? reg. ....
 
Messane 3 Septembris 1584
 
Solitis... fiat investitura juribus regis et alterius cuiucunque semper salvis
de Rao f.p.